per perceel verbouwd werden. Hier had het kaartboek een Fig. 3.
functie als administratie voor de vruchtwisseling. In plaats Folio 17 uit het
van namen van pachters of pachtsommen is hier in tabel- kaartboek van King
len bijgehouden waar elk perceel voor gebruikt werd. We James Hospital
bekijken hier het kaartje van 'Hill Top' (fig. 2). Met kleuren uit 1790 met
is het verschil tussen weilanden (groen) en akkers (geel- toegevoegde
plattegrondj es
(1884 en 1925) en
ansichtkaarten.
bruin) weergegeven. In de tabel naast de kaart is per jaar en
per perceel bijgehouden welk gewas er verbouwd werd. Als
we de vruchtwisseling van perceel 256 analyseren dan zien
we dat er vanaf 1886 tot 1893 achtereenvolgens gerst, za
den, tarwe, knollen, gerst, erwten en groente, tarwe en ha- Fig. 4.
ver verbouwd is. Dit kan voor elk perceel tot 1930 bepaald
worden. Van de percelen 438 tot 441 zijn de perceelgren
zen later in de kaart gewijzigd. Uit de tabel kan afgeleid Kleefse enclaves
Fragment uit het
kaartboek van de
worden dat deze percelen in 1889 samengevoegd zijn. Deze
oorspronkelijke akkergronden worden vanaf dat jaar ge
bruikt als weiden.
Huissen en
Malburgen
[Guionneau], 1733,
Institutioneel grondbezit
Een voorbeeld van institutioneel
grondbezit zijn de kaartboeken van
King James' Hospital in Londen. In
1617 liet deze instelling haar grond
bezit in Balsham, Cambridgeshire,
karteren door Thomas Langdon, een
van de bekendste Engelse landmeters
in de zeventiende eeuw. Deze serie be
staat uit zes kaarten. De eerste kaart
is een overzichtskaart en toont de he
le heerlijkheid Balsham. De overige
vijf kaarten laten steeds een deel van
dit aaneengesloten gebied zien. Op
deze deellcaarten zijn alle afzonder
lijke stroolcperceeltjes aangegeven
waarin de namen van de pachters en
de oppervlakten zijn vermeld. Deze
perkamenten kaarten bevinden zich
overigens in een slechte staat omdat
ze opgerold bewaard worden. In 1790
liet het gasthuis een nieuw kaartboek
van Southminster vervaardigen. In dit
omvangrijke kaartboek zijn veel kaar
tjes, onder andere op overtrelcpapier,
en opmerkelijk genoeg ook ansicht
kaarten toegevoegd (fig. 3). Ook zijn
er veel later toegevoegde potloodaan
tekeningen te vinden. Deze verwijzen
bijvoorbeeld naar andere kaartboe
ken of grondadministraties: 'for des
cription of lands in Althorne Parish
not included in this survey see Survey
of 1627 Al deze toevoegingen, die
tot ver in de twintigste eeuw dateren,
geven aan dat het kaartboek lange
tijd als administratie- of archiefbron
gebruikt is.
"PPÏÏ* W
li. m
i
"JJ W^nr I m
kUBH I^E -ïru
w ^Ht M P' B E
j /y f i
In september 2004 heb ik vijf Duitse
archieven bezocht achtereenvolgens:
Haupstaatsarchiv Wiesbaden, Stadtar-
chiv Köln, Hauptstaatsarchiv Münster,
Hauptstaatsarchiv Düsseldorf en Lan-
deshauptarchiv Koblenz. Ook in de
Duitse archieven zijn een aantal kaart
boeken aan het licht gekomen hoewel
er hier minder aangetroffen zijn dan
in Engeland.
Het Kleefse Kadaster
De meeste kaartboeken en -series in
Duitsland zijn van aaneengesloten,
bestuurlijke, gebieden. De meest ge
bruikelijke hiervoor is 'Landesvermes-
sung'. Veel staatjes in het toenmalig
verbrokkelde Duitsland lieten hun
territorium al in de achttiende eeuw
kadastraal opmeten. Hiermee zijn er
in Duitsland veel vroeger dan in
GEO-INFO 2005-7/8
c
mmJLm i r«i *n i' jrjf f
m I-Til
a. w* HQ 'IJ I HHP «bb
I
ll J J
-*
"O
(0
UB- i uk I
f| i - Jïï Val Êm iKfc m
Onderzoek in Duitsland
- - 9 Mi
