Aangezien de fraaie werk- en oefenstukjes van Willem in het
blad De Hollandse Cirkel helaas (nog) niet in kleur kunnen
worden weergegeven, lijkt een aanvullende presentatie van de
ontdekking van dit kunstwerkje in Geo-Info gerechtvaardigd.
Vooral de praktijkopdrachten, getoond in de fig. 2, 3 en 4, ko
men in kleuren beter tot hun recht. En het is voor de moderne
(computergestuurde) geodeet wellicht interessant nog eens
terug te kijken naar de prestaties van zijn oude vakgenoten.
Het ambt van landmeter ging vroeger vaak over van vader op
zoon. Zo ook bij Willem Ferdinandusse die tweemaal in het
huwelijksbootje stapte. Uit het huwelijk met zijn eerste
vrouw Adriana van der Vliet werden onder andere Maria
Ferdinandusse (1806) en Foort Ferdinandusse (1801) geboren.
Foort werd eveneens landmeter blijkens zijn huwelijksakte
uit 1826. Zijn vader Willem was toen geëmployeerde bij
Waterstaat. Opmerkelijk is dat het oefenboek van Willem
De inhoud van het oefenboek is onder
verdeeld in meerdere hoofdstukken.
Het eerste hoofdstuk, getiteld 'Inlei
ding tot de Geometria', bevat onder
andere de leer der getallen en verschil
lende rekenmethoden, hoe men om
moet gaan met irrationele getallen en
daaruit de wortel moet trekken en
'hoe een quadraat te berekenen van ge
broken getallen'.
Het volgende hoofdstuk heet 'Grond
beginselen der meetkunde, gebaseerd
op de beginselen van Euclides' en be
handelt onder andere de transforma
tie van figuren.
In deel twee volgen beschrijvingen van
de Trigonometria Plana ofwel de vlak
ke driehoeksmeting, oppervlakte- en
inhoudsberelceningen.
In het hoofdstuk 'Landmeten' wordt
beschreven hoe, met behulp van deze
wiskundige kennis, oppervlakten kun
nen worden gemeten en berekend, hoe
percelen in gelijke (of ongelijke) delen
kunnen worden verdeeld en welke
handigheidjes je kunt toe passen als
een afstand niet direct te meten is om
dat je dan door het water zou moeten
lopen. Fig. 2 laat zien hoe je de ontoe
gankelijke afstand AC kunt verkrijgen
door zijde BA te verlengen naar punt D
zodat je (met droge voeten) CD kunt
meten en daaruit AC kunt berekenen.
In fig. 3 is geschetst hoe je een heel
Fig. 3. Inmeten van
een groot terrein
met behulp van
voorwaartse
insnijdingen.
Fig. 2. Voorbeeld
van het meten van
een moeilijk
toegankelijk terrein,
landschap met behulp van voorwaartse insnijdingen in
kaart kunt brengen en in fig. 4 wordt uitgelegd hoe je 'on
gemakkelijke distantiën' (in dit geval de afstand tussen
twee torens aan de overzijde van een breed water) kunt me
ten door op een hulppunt enkele hoekmetingen uit te voe
ren en deze gegevens vervolgens met sinus- en cosinusregel
te bewerken. Niet vermeld is met welk instrument de hoek
meting werd verricht maar een erg hoge nauwkeurigheid
kan de uitkomst niet hebben geleverd gezien het feit dat de
hoeken met een nauwkeurigheid van halve graden werden
gemeten en de gemeten afstand van twintig meter behoor
lijk werd geëxtrapoleerd.
GEO-INFO 2005-10
