In memoriam prof. dr. mr. Pieter de Haan
(1927-2005)
Op 7 oktober 2005 is geheel onverwachts prof.mr.dr.
Pieter de Haan overleden. De Haan (1927) was emeri
tus hoogleraar onroerend-goedrecht en systeemontwik
keling van de administratieve wetgeving aan de Techni
sche Universiteit Delft en hoogleraar bestuursrecht aan
de Vrije Universiteit te Amsterdam. In Delft was hij van
1961 tot 1988 hoogleraar bij de opleiding Geodesie. De
Haan was een autoriteit op zijn vakgebied en iemand die
hield van het wetenschappelijk debat. Daarmee beïn
vloedde hij ook nadrukkelijk de Haagse politiek. Tijdens
het kabinet-Den Uyl werd hij landelijk bekend met de
naar hem genoemde compromisvoorstellen over de
waardegrondslag die moest worden opgenomen in de
onteigeningswet, wat resulteerde in meerdere - soms
sterk tot de verbeelding sprekende varianten, zoals de
'diepvrieshaan'.
juridisch hoogleraar, in een technische omgeving. De
Haan wist de, op het eerste gezicht misschien vreemde,
combinatie op sterke wijze te combineren. Techniek en
wiskunde waren hem dan ook niet vreemd. Rekenen kon
hij al op jonge leeftijd. Dat hij gymnasium-bèta ging
doen was dan ook geen verrassing. Na zijn diensttijd ging
hij rechten studeren in Groningen. Daar was Beekhuis
hoogleraar. De Haan viel daar op: waar de rest van de stu
denten zich nauwelijks durfde te roeren, ging hij na
drukkelijk in debat. Na zijn studie ging hij als adjunct-se
cretaris werken bij het Landbouwschap en als weten
schappelijk medewerker bij de Landbouwhogeschool in
Wageningen. Toen in Delft een leerstoel burgerlijk en
agrarisch recht werd ingesteld, was dat voor De Haan de
plaats om zich verder wetenschappelijk te ontwikkelen.
Zijn technische belangstelling en de technische omge
ving zullen ongetwijfeld hebben bijgedragen aan de voor
hem zo kenmerkende instrumentele benadering van het
recht.
Hij is van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling
van het vakgebied onroerend-goedrecht maar ook voor
het bestuursrecht in het algemeen. Hij was een systeem
denker pur sang, met een voorkeur voor driedelingen.
Wie kent niet de trits "bestemming, inrichting en be
heer"? De Haan geloofde in de kracht van het recht om
de samenleving te sturen. Hij had een scherp oog voor de
onvolkomenheden van het juridisch systeem: hij vertel
de bij voorkeur hoe het recht zijns inziens zou moeten
zijn. Een goede publiekrechtelijke basis was daarbij zijn
ideaal.
De Haan was een onvermoeibaar schrijver, ook na zijn
emeritaat. Het meest bekende boek van hem is ongetwij
feld "Bestuursrecht in de Sociale Rechtsstaat", waarvan
in 2001 de vijfde druk is verschenen. Als voorvechter van
een functionele benadering van het recht, waarbij de
Als docent was De Haan boeiend, bekend om zijn sche
ma's en om zijn inhaken op de actualiteit. Zijn opvattin
gen en werkwijze hebben velen geïnspireerd. Hij heeft
mede vormgegeven aan de ontwikkeling en noodzake
lijke verbreding van de Delftse Geodcsie-opleiding
waardoor nieuwe segmenten van de arbeidsmarkt in
beeld kwamen. De eerste 'grondbedrijfsgeodeten' kun
nen op het conto van De Haan geschreven worden. Ook
na zijn emeritaat bleef hij betrokken: hij leek als eerste
proefschriften te lezen, wat tot uitgebreide schriftelijke
reacties leidde.
Aan al te veel gedoe had hij een hekel. Hij presteerde het
bij een vergadering van de opleidingscommissie een half
uur te laat te komen, vervolgens drie kwartier zelf aan
het woord te zijn, en daarna de zaal weer te verlaten. Als
het moest, gebruikte hij zijn status van hoogleraar om
beslissingen door te drukken. Hij hield van regiseren,
had zijn eigen opvolger uitgezocht. Het heeft hem pijn
gedaan dat deze na iets meer dan een halfjaar de weten
schap inruilde voor de politiek.
Hij was ook een redelijke Einzelganger Op Geodesie had
hij zijn eigen vakgebied maar hij heeft nooit een uitge
breid team om zich heen opgebouwd. Zijn netwerken wa
ren buiten de universiteit, met name rond de toenmalige
Raad van Advies voor de Ruimtelijke Ordening. Als hoog
leraar wilde hij zelf met de inhoud bezig blijven, zonder
overigens bestuurlijke verantwoordelijkbeden uit de
weg te gaan. In Delft is hij, in een roerige periode, nog
prorector geweest. Zijn Haagse uitvalsbasis, nota bene in
de Kipstraat, ruilde hij in 1988 weer in voor zijn Fries
land: eerst Oostermeer, later Drachten, waar hij op 12 ok
tober onder grote belangstelling is begraven.
Herman de Wolff en Elfriede Fendel, TU Delft.
klassieke juridische tweede
ling van publiek- en privaat
recht werd overbrugd, was hij
trots op de mede op zijn initi
atief tot stand gekomen insti
tuten op het terrein van het
Bouwrecht (Den Haag) en het
Agrarisch Recht (Wagenin
gen). De standaardwerken op deze vakgebieden zijn er
uiteindelijk ook gekomen: Bouwrecht in kort bestek
heeft zelfs al een vijfde druk beleefd, maar ook het Agra
risch Recht kent inmiddels zijn vastlegging. Zijn leerboe
ken over onroerend-goedrecht, over kadasters en openba
re registers - nog in het ziekenhuis wilde hij verder gaan
met het werken aan een nieuwe druk - en over bestuurs
recht zijn standaardwerken waarmee vele studenten zijn
geschoold.
GEO-INFO 2005-11
