Studiedag G I N - W e r kg r o e p voor de geschiedenis van de kartografie
rijdag 25 november 2005 organiseerde de GIN-Werk-
groep voor de geschiedenis van de kartografie haar
35e studiedag sinds 1984 (op haar homepage is het
ook nog een NVK-werkgroep). Het dagthema was "Militaire
kartering in theorie... en praktijk". Bij de Koninklijke Mili
taire Academie (KMA) te Breda werden lezingen gehouden
in de aula (de voormalige binnenmanege uit 1939) en werd
een bezoek gebracht aan de bibliotheek (in het monumen
tale Huis van Brecht). Daarna was er gelegenheid voor een
bezoek aan de commerciële 8th Map Fair in de Grote Kerk,
georganiseerd door de Stichting Historische Cartografie der
Nederlanden. Ondanks het winterweer kwam het meren
deel van de 75 inschrijvers!
Kolonel b.d. S. van Nugteren van de Stichting Historische
Verzameling KMA zei het in zijn welkomstwoord
kernachtig: "Een deel van de cadettenopleiding is mili
taire aardrijkskunde."
Rob Braam (Topografische Dienst Kadaster) hield een inlei
ding over "De Militaire Verkenningen 1815-1850". Hij
bleek zelfs iets eerder te beginnen. In 1806 werd naar
Frans voorbeeld het Depot-Generaal van Oorlog opgericht.
Tot dit depot behoorde ook het Korps Geografische Inge
nieurs Directeur werd C.R.T. Krayenhoff en onderdirec
teur zijn neef M.J. de Man. Gereorganiseerd werd er veel en
het afmaken van de Choro-topografische Kaart van Krayen
hoff 1:115.200 zou tot 1823 duren. In 1815 werd De Man
Hoofd van de Eerste Afdeling van het Topografisch Bureau.
De Tweede Afdeling werd later als Militaire Verkenningen
bekend en overvleugelde de Eerste Afdeling. Een Commis
sie De Man wilde in 1822 een kaart 1:10.000 die voor alle
overheidsdiensten bruikbaar zou zijn, en de discussie leek
voor Braam verwant aan de huidige over de authentieke
Basisregistratie Geografie (ToplONL). Het nationaal plan
mislukte en Oorlog, Kadaster en Waterstaat gingen eigen
wegen. Het hoge peil van de Rivierlcaart voor Waterstaat
toonde het niveau dat de graveurs van het Topografisch
Bureau konden bereiken. Pas na 1850 kwamen er reeksen
landsdeklcende gedrukte stafkaarten. Te zien was onder
meer een PowerPoint-presentatie met de kadastrale mi
nuutplans van Breda, de door militairen verkleinde veld-
minuten 1:25.000 daaruit en de nettelceningen 1:50.000.
Iedereen kan de beide eerste zien op www.dewoonomge-
ving.nl en de laatste zijn heruitgegeven door Wolters-
Noordhoff, aldus Braam. (De delen bevatten ook een histo
rische inleiding van Geudeke en Zandvliet.)
Wetenschappelijke bibliotheek
Frits Irrgang - auteur van [Irrgang, 2004] - sprak over
"Kaarten in de bibliotheek van de KMA". Hij wees er op
dat de KMA een openbare wetenschappelijke bibliotheek
Adri den Boer,
redacteur
Fig. 1. Titelpagina
KMA-almanak 1830.
heeft en dat er daar, op afspraak,
ook uniek kaartmateriaal te zien is
(www.kma.mindef.nl/kma/biblitheelc).
"Officieren moesten kunnen landme
ten - Indië was niet gekarteerd - en er
zijn dus ook de nodige boeken over
landmeten en kaarten", aldus de spre
ker. Tot de fraaie getoonde Power-
Point-plaatjes behoorden een atlas
kaart uit 1818 van de Nederlandse be
zittingen aan de Goudkust en de titel
pagina van de KMA-almanak 1830, met
daarop naast kanonnen ook een kaart,
een globe en een landmeetkundig in
strument (fig.l). Aardig was ook de gra-
veeroefening met fictieve plaatsen als
Sabeldorp en wateren als de Rambeelc.
Uit het Legermuseum kwamen afbeel
dingen van landmeetkundige oefenin
gen uit 1866/1867 in Gouda met een
planchet maar ook met 'de pas en het
oog'. Uiteraard waren er ook gedateer
de 'wargames' op papier.
Pierre van der Pol van het Breda's Mu
seum refereerde direct aan het nog te
koop zijnde boek uit 2002 (Van der Pol,
2002] en aan het feit dat er sindsdien
nog geen nieuwe vondsten waren ge-
ji e n
11
a\Kl l]KÏ MIJ IT
V
K A UK AS
r
jen -i i e
k
II
GEO-INFO 2006-1
W F If 1, li
I 'if I
i-ifi
V I
m
i
Militaire kartering in
theorie... en praktijk
A i. 31 A
A K
