SUN
a
X -
'4IISI* •□BI
bi - 'i
jC'jDIIü ■■■•■111*1
m
mmmm «ai*a mm»
Nederlandse waterstad
aJd« :*hi
BOEKBESPREKING
Atlas van de Nederlandse waterstad
F. Hooimeijer, H. Meyer en A. Nienhuis (red.), Uitgeverij SUN, Amsterdam 2005,
ISBN 90 5875184 8. Prijs 29,50. (Identieke Engelse uitgave: Atlas of Dutch Water Cities,
ISBN 90 5875 174 0.)
De Zondvloed' was het zeer actuele
thema van de dit jaar gehouden
tweede Internationale Architectuur
Biënnale Rotterdam. Het thema werd
gekozen vanwege de groeiende in
vloed van het water op de architec
tuur maar ook vanwege de groeiende
mogelijkheden die dat water biedt
voor vernieuwende bebouwing
en recreatie. Een populair onder
deel van de Biënnale was de ten
toonstelling 'De Hollandse Wa
terstad', te bezichtigen in exposi
tieruimte Las Palmas in Rotter
dam. Deze tentoonstelling be
stond geheel uit maquettes»
waarvan er meer dan honderd
bijeen waren gebracht. Niet al
leen van Nederlandse maar ook
van buitenlandse steden waren
er maquettes te zien. Prachtige
oude exemplaren maar ook een
futuristisch vormgegeven ma
quette die een toekomstscenario
van Rotterdam verbeeldde. Deze
duurzame plattegronden vertel
len het verhaal waarom de water
steden gebouwd zijn zoals ze zijn
gebouwd en hoe mooi ze zijn.
Tegelijk met deze tentoonstelling ver
scheen het boek 'Atlas van de Neder
landse waterstad', een gezamenlijk
werkstuk van de faculteiten Bouwkun
de en Civiele Techniek van de TU Delft.
Met dit boek willen de auteurs zowel
een kader vormen voor nader onder
zoek als een aanzet geven voor een
noodzakelijke en hernieuwde samen
werking tussen deze disciplines. Dit
boek beschrijft daartoe in woord én in
beeld de ontwikkeling van het Neder
landse stedelijke landschap in relatie
tot de waterhuishouding.
Het waterbeheer staat momenteel vol
op in de belangstelling. Klimaatveran
deringen leiden tot stijging van de zee
spiegel, tot grotere hoeveelheden neer
slag afgewisseld met langere perioden
van droogte en tot grotere pieken en
dalen in de toevoer van rivierwater Te
gen de extreme situaties van water
overlast en dreigende overstromingen
blijkt een groot deel van het land en de
steden niet bestand te zijn. Dat is, zo
wordt in de atlas gesteld, op zich geen
reden tot grote verontrusting omdat
Nederland al eeuwenlang ervaring
heeft met het afstemmen van de ruim
telijke inrichting van het land op de
grillen en nukken van het water. Ook
de grote dilemma's op het gebied van
ruimtelijke inrichting van stad en
land die zijn ontstaan door de huidige
problemen met het waterbeheer zijn
niet nieuw. De hele geschiedenis van
het in cultuur brengen van ons water
rijke land is gepaard gegaan met grote
dilemma's en conflicten. Als voorbeeld
hiervoor wordt de grote reeks hevige
stormvloeden gegeven die juist in de
periode van vroege stadsvorming op
trad. Tussen 1135 en 1530 vonden niet
minder dan 45 stormvloeden plaats
waarvan sommigen zo krachtig waren
dat ze nog steeds worden genoemd, zo
als de Eerste en Tweede Sint-Elisa-
bethsvloed in respectievelijk 1404 en
1421. Niet alleen werden steden be
dreigd door overstromingen maar ook
door het wijken van het water: sedi
mentatie en veranderende stroomgeu-
len van zeestromen en rivieren leid
den tot verzandingen van aanvanke
lijk veelbelovende havens. Het plaat
sen van de huidige opgaven in een
historisch perspectief van voortduren
de tegenstrijdige belangen en conflic
ten staat in dit boek dan ook centraal.
Het eerste hoofdstuk van het boek heet
'Tijd, ruimte en water'. Hierin worden in
4e perio4e yanaf 800 tot heden aspecten
van de ruimtelijke ordening gekoppeld
aan het waterbeheer. Bijvoorbeeld, er
kan een duidelijke relatie worden gelegd
tussen overstromingen en dijkenbouw.
Zo wordt door de tijd heen de relatie tus
sen stedenbouw en waterbouw vanuit ci
vieltechnisch, landschappelijk en
stedelijk perspectief naast elkaar ge
zet. Dit resulteert in een bondig
maar ook complex overzicht. Dit
hoofdstuk is ook nog eens letterlijk
in beeld gebracht in een bijlage in
de vorm van een calendarium. Na
het overzicht dat is gegeven in het
eerste hoofdstuk worden de thema's
'kust', 'rivier' en 'polder', die elk
staan voor een landschapstype met
specifieke vraagstukken ten aanzien
van de stedelijke ontwikkeling, in
afzonderlijke hoofdstukken uitge
diept. Eerst in (voornamelijk) tekst
en daaropvolgend een atlasgedeelte.
In het atlasgedeelte is steeds een
aantal plaatsen nader uitgewerkt.
Bijvoorbeeld in het hoofdstuk 'kust'
treffen we kaarten en foto's aan van
Vlissingen en van Scheveningen aan
de hand waarvan historische- en be
leidsontwikkelingen worden getoond. De
uitwerking van de ontwikkeling van het
polderlandschap is zeer de moeite waard.
'De Atlas van de Nederlandse water
stad' bevat zeer veel beeldmateriaal in
de vorm van (lucht-)foto's, (oude) kaar
ten alsook diagrammen om processen
en technische aspecten te verhelderen.
Er is daarbij veelal van bestaand kaart
materiaal gebruik gemaakt. Het is de
ordening van dit kaartmateriaal die op
een zeer effectieve wijze een beeld
schept van de stedelijke ontwikkeling
in ons land daar waar deze beïnvloed
is door het waterbeheer. Juist deze zin
volle ordening maakt het boek tot een
echte atlas, waarin een register van to
pografische namen niet ontbreekt.
Naast het inzichtelijk maken van het
ontstaan van landschappelijke struc
turen leren we tegelijk de huidige drei
gingen beter te relativeren.
Winifred Broeder
Atlas van de
CEO-INFO 2006-1
II
