Aardrijkskunde is nu een verplicht vale
voor grofweg een derde van de leerlin
gen in de bovenbouw van havo en vwo.
Kies je het profiel Economie Maat
schappij dan doe je ook aardrijkskun
de. Vanaf 2007 is dat niet meer zo.
Aardrijkskunde is een keuzevak. Welis
waar in meer profielen dan nu, maar
toch. Tegelijkertijd wordt een nieuw
vak geintroduceerd: Natuur, Leven
Techniek. Een vak om de samenhang
tussen de bètavakken te bevorderen en
om technisch en maatschappelijk rele
vante toepassingen van de bètavakken
te laten zien. En zo meer zieltjes te
werven voor de bètavakken natuurlijk.
GIS kan daarbij een mooie rol spelen,
zou je zeggen. In de VS en Canada zie
je die trend al jaren: leraren in de exac
te vakken die GIS gebruiken om de wa
terkwaliteit in de eigen omgeving in
kaart te brengen. Of andere onderwer
pen zoals branden, infrastructuur, or
kanen of aardbevingen. De techniek
van GPS en GIS past bij whizzkids in de
exacte vakken, is de redenering. Niks
mis mee! Of toch wel?
Sarah Bednarz, associate professor aan
Texas A&M University, maakt een
onderscheid tussen leren over GIS en
leren met GIS. Het eerste is een nood
zakelijke voorwaarde voor het laatste.
Maar het gaat uiteindelijk om leren
met GIS. Natuurlijk zul je moeten le
ren hoe GIS werkt voordat je GIS als
middel kunt inzetten in een les. Leren
omgaan met GIS is voor beginners een
doel. GIS is voor gevorderden een
middel. Wie optimaal wil profiteren
van GIS komt er niet met tabellen om
zetten in kaartjes en technische ken
nis van programma's als ArcView of
Maplnfo. Daarna begint het pas. Als je
geleerd hebt over GIS, kun je de stap
zetten naar leren denken met GIS. Dat
ordenen en duiden van de gegevens op
digitale kaarten is geografenwerlc. Het
woord GIS zegt het al: Geografisch In
formatie System. Geografen onder
scheiden verschillende lcaartvaardig-
heden: kaartlezen, kaartanalyse en
kaartin terpreta tie. Kaartanalyse en
kaartinterpretatie, waarbij relaties ge
zocht respectievelijk geduid worden,
zijn hogere denkvaardigheden. Een
voorbeeld. Waarom maakte de orkaan
Larry in het noordoosten van Australië
veel minder slachtoffers dan de orkaan
Ka trina bij New Orleans? Zijn hoogte
ligging, bevolkingsdichtheid, waterke
ringen en politiek beleid factoren die
een rol spelen? Hoe het ook zij, één
ding is duidelijk: het is een complex
geografisch verhaal. Dus naast kennis
van kaartproductietechnieken heb je
ook veel sociaal- en fysisch-geografi-
sche kennis nodig om met GIS wat te
kunnen. En ook al bij het kiezen van
kaarten en lcaartindelingen heb je geo
grafische kennis nodig.
Uiteindelijk gaat het dus om leren
denken met GIS. Aardrijkskunde dus.
Dat is een goede reden om aardrijks
kunde in de bovenbouw van het voort
gezet onderwijs verplicht te stellen,
vooral nu GIS een steeds belangrijker
rol speelt in onze samenleving. We
hebben de mond vol van de lcennis-eco-
nomie maar een vak dat daar moderne
'tools' voor levert, wordt niet op
waarde geschat. Althans niet door de
onderwij swoordvoerders van de huidi
ge regeringspartijen in de Tweede Ka
mer. Jammer.
Anderen bij de overheid zien het be
lang van het leren met GIS gelukkig
wel. Met steun van het programma
Ruimte voor Geo-Informatie is een
start gemaakt met een GIS-portaal
voor het onderwijs, EduGIS genaamd
(www.edugis.nl). En met steun van
NWO zal de komende jaren onderzoek
worden gedaan naar het implemente
ren van GIS in het voortgezet onder
wijs. Zo kan echt iets opgebouwd wor
den. Het werken met GIS kan een bij
drage leveren aan het opleiden van kri
tisch denkende en zelfstandig lerende
individuen. Oolc in andere landen zie
je veelbelovende ontwikkelingen op
het gebied van GIS in het onderwijs.
Niet alleen in de VS en Canada maar
oolc in Europese landen als Finland,
Duitsland en Hongarije. Leren onder
zoeken, daarbij leren omgaan met GIS
en uit verschillende perspectieven le
ren kijken, past in de digitale cultuur
van vandaag en morgen. We leven in
een wereld waarin digitalisering en
globalisering belangrijke ontwikkelin
gen zijn. Door deze ontwikkelingen
ontstaan nieuwe netwerken waarin
identiteiten buiten de fysieke grenzen
van een regio of natie worden gecon
strueerd. Er ontstaan 'virtual commu
nities'. Tegelijkertijd is er een tegenbe
weging in de maatschappij zichtbaar.
Het integratiedebat in de Nederlandse
politiek en de canoncommissie die er
op uit is de Nederlandse identiteit voor
het onderwijs te omschrijven, zijn
daar voorbeelden van. We leven in een
wereld waar die twee tendensen zicht
baar zijn. Grensoverschrijdende net
werken enerzijds en gerichtheid op
het eigene anderzijds. GIS-lcids lijken
er niet mee te zitten. Ook zij zoeken op
Google Earth eerst hun eigen huis op
om vervolgens te surfen naar hun
'chatpal' aan de andere kant van de
wereld. Leren over het eigene en het
andere aan de hand van moderne
hulpmiddelen. Als dat geen aardrijks
kunde is! GIS biedt aardrijkskunde
nieuwe mogelijkheden. En zonder
aardrijkskunde geen GIS.
Joop van der Schee, Onderwijscentrum,
Vrije Universiteit Amsterdam
E-mail: j.vanderschee@ond.vu.nl
GEO-INFO 2006-5
GIS-KIDS
