iH
Is hoogleraar kartografie en geodesie 1968-1981 heeft
.Cor Koeman zijn stempel gedrukt op de invoering
21 oktober 1972
van een aparte afstudeerrichting Kartografie op de
Nederlandse universiteiten. Kartografie was al vanaf
1912 een onderdeel van de studie in de geografie in Ut
recht, laatstelijk onder prof. Veningh Meinesz, maar het
vale was in de jaren vijftig wat ondergesneeuwd. Vanaf
1968 was Koeman aan de Rijksuniversiteit Utrecht ver- Cormelis Koeman
antwoordelijlc voor de introductie van een geheel nieuwe
interpretatie van de kartografie, die tot dan toe een soort
veredelde projectieleer was geweest, en die hij nu liet
stoelen op de in 1967 verschenen Semiologie graphique
van Jacques Bertin. Tot de opheffing ervan in 2002 zijn
zo'n tweehonderd vijftig Nederlandse lcartografen in de
ze richting afgestudeerd. Koeman was voorzitter van de
vakgroep kartografie van 1972 tot 1981 en zette, samen
met zijn uit Delft meegekomen collega ing. F.L.T. van der
Weiden, tevens een lcartografisch onderzoekprogramma
op met als zwaartepunten fotokaarten, digitale kartogra
fie en generalisering. Zijn werk had een belangrijke
maatschappelijke impact omdat hij enerzijds de werk
zaamheden van de ambtelijke Nederlandse kartografie
ontsluierde, en anderzijds omdat hij nadrukkelijk wees
op de versnippering van de grootschalige kartografie het
geen uiteindelijk tot instelling van een (voorlopige) Cen
trale Karteringsraad en productie van de Grootschalige
basislcaart van Nederland (GBKN) heeft geleid.
ders op de wereld. Daarnaast is zijn in 1983 verschenen
Geschiedenis van de kartografie van Nederland nog
steeds het belangrijkste handboek op dit gebied.
Daarnaast was Koeman al rond 1950 geïnteresseerd ge
raakt in de geschiedenis van de kartografie - toen hij op
de zolder van de Topografische Dienst aan de Westvest in
Delft het bestand aan oude kaarten terugvond dat de
laatste Nederlandse gouverneur van de Kaapkolonie in
1795 mee naar huis had genomen toen dat gebied door
de Engelsen werd bezet. Voor Koeman kwam die vondst
op een zeer opportuun moment, namelijk kort voor de
festiviteiten rond de driehonderdste verjaardag van de
stichting van het VOC-verversingsstation aan de Kaap de
Goede Hoop door Jan van Riebeeclc. Als bij toeval kreeg
hij daarmee een belangrijke rol in de geschiedenis van de
kartografie te spelen. Meer nog dan bij de kartografie
heeft hij zijn stempel gedrukt op de beoefening van de
geschiedenis van de kartografie en heeft hij daarin mon
diaal een voorbeeldrol gespeeld. Koeman heeft knap ge
bruik gemaakt van de in de jaren zestig en zeventig rijke
lijk beschikbare onderzoeksgelden en heeft het project
van de Atlantes Neerlandici opgezet, de unieke beschrij
ving van alle kaarten in alle atlassen die in Nederland
zijn verschenen tot 1940. Dat zes-delige werk heeft model
gestaan voor soortgelijke bibliografische initiatieven el-
In het verenigingsleven behoorde Koeman tot de oprich
ters van de Kartografische Sectie van het KNAG, die zich
in 1975 verzelfstandigde tot Nederlandse Vereniging
voor Kartografie. Hij was van 1958 tot 1964 secretaris van
deze NVK-voorloper en de eerste redacteur (1958-1973)
van het kartografie-lcatern in het TAG. Ook internatio
naal had hij een indrukwekkende loopbaan: hij was een
van de vertegenwoordigers van Nederland bij de oprich
tingsvergadering van de ICA in Bern. En naast zijn redac
teurschap van het gerenommeerde tijdschrift voor de ge
schiedenis van de kartografie, Imago Mundi, was hij van
1972 tot 1980 voorzitter van de ICA Standing Commis
sion on Education and Training, en als zodanig verant
woordelijk voor de productie van het internationale lcar-
tografie-leerboelc Basic Cartography.
Te midden van zijn medewerkers, die het allemaal wat
makkelijker aangereikt hadden gekregen, was Koeman
een self-made man. Zijn ouders hadden een tuindersbe-
drijf in Wij denes in West-Friesland, en zagen al bij zijn
geboorte dat ze, omdat hij een voetafwijking had, op het
bedrijf weinig aan hem zouden hebben. Hij mocht door
leren, wat onder patronage van Willem Schermerhorn
uiteindelijk leidde tot de voltooiing van de studie in de
geodesie in Delft in 1950 - onder moeilijke omstandighe
den omdat tegelijkertijd ook de kost verdiend moest wor
den als lcartografisch tekenaar bij RWS en als assistent op
de TH. Zijn hartelijke en zeer belangstellende vrouw
heeft het hem mogelijk gemaakt dit zware programma
vol te houden. Voor zijn vele verdiensten voor de karto
grafie heeft de NVK hem in 1973 benoemd tot erelid.
F er jan Ormeling
GEO-INFO 2006-7/8
O
u
rö
O
O
u
O
Ph
In memoriam Cor Koeman
(1918-2006)
III
A
