Boekbespreking
Mark Monmonier - From Squaw Tit to Whorehouse Meadow. How maps name, claim and
inflame. 215 p., 23x15cm. University of Chicago Press, Chicago 2006. ISBN 0 226 53465 0.
Prijs US$ 25,00.
Er zijn weinig aardige boeken ge
schreven voor een groter publiek
over de spelling van geografische na
men, maar Monmonier is erin geslaagd
een dergelijk boek af te leveren. Hoewel
het materiaal uit de Verenigde Staten
stamt, en voor een deel ook specifieke
Amerikaanse procedures en instituties
beschrijft, weet hij toch ook lezer van el
ders te boeien. Het centrale thema van
dit boek is hoe men in de VS actie voer
de tegen aanstootgevende plaatsnamen
waarin bepaalde bevolkingsgroepen of
vrouwen in een kwaad daglicht werden
gesteld. Amerika is blijkbaar wat meer
puriteins dan wij of wij hebben hier
nooit dergelijke aanstootgevende plaat
snamen gehad; in elk geval is het geen
kwestie in Nederland.
Het verhaal wordt verteld tegen de
achtergrond van de studie van plaatsna
men: waarom worden ze gegeven? Wel
ke typen zijn er? (hoofdstuk 1: Naming
and Mapping) En welke principes moe
ten topografen aanhouden bij het opte
kenen en verwerken van die namen?
(hoofdstuk 2: The Search for a national
gazetteer). In hoofdstuk 3 en 4 komen
dan de als onoirbaar-geachte' of als
scheldwoorden opgevatte Amerikaanse
geografische namen aan de orde (Ameri
kanen raken blijkbaar op tilt van na
men als 'Brassière Hills' en 'Dildo Is
lands'). Het onderwerp van hoofdstuk 5
is weer algemener en betreft het weer
geven van oorspronkelijke indiaanse
namen. Het herstel van de oorspronke
lijke naamvormen is controversieel om
dat men vreest dat het tot claims op
land door de Indianen zal leiden.
'Your toponym or mine?' is de titel van
het zesde hoofdstuk waarin beschreven
is hoe men via de namen op de kaart ter
ritoriale doelen wil bereiken: door pre
sentatie van namen in de eigen taal in
een gebied op de kaart, wordt dat gebied
geclaimd door die taalgemeenschap. Be
handelde voorbeelden zijn de Japanse
Zee/East Sea en Macedonië/FYRÖM. In die
situaties wordt nog erkend dat er andere
namen voor de benoemde objecten mo
gelijk zijn. Maar hoofdstuk 7 gaat nog
een stap verder: het behandelt het uit
sluiten van de plaatsnamen, zoals dat ge
beurde in Turks Cyprus en in Israel waar
alle respectievelijk Griekse en Arabische
namen zijn verdwenen van de kaart en
deze zijn verhangen door Turkse en oud
testamentische namen. Namen die min
of meer toevallig aan geografische objec
ten zijn toegekend omdat we nu niet
meer weten bij welke objecten ze ooit ge
hoord hebben. Tussendoor worden de
internationale procedures voor de stan
daardisatie van geografische namen be
handeld. Het laatste hoofdstuk betreft
ook het naamgevingproces op of van ge
bieden met gedeelde soevereiniteit (de
zeeën, Antarctica, en extra-terrestrische
namen, op de maan en de sterren).
Al met al een onderhoudend boekje,
aardige geïllustreerd met zwart-wir voor
beelden van Amerikaanse plaatsnamen.
Ferjan Ormeling
T. Koch - Ca rtograph ies of Disease. 390 p., 23,5 x19cm, 143 ill. ESRI Press, Redlands2005
ISBN 58948120 8. Prijs US$44,95.
Cartographies of Disease gaat over
medisch onderzoek waarbij kaarten
worden gebruikt als analyse-gereed
schap. Kartografen kennen allemaal het
verhaal van John Snow, die de woonhui
zen van de slachtoffers aan de cholera in
Londen in 1854 karteerde en, door ana
lyse van dat beeld, zag dat de sterfgeval
len concentrisch voorkwamen rond een
bepaalde pomp. Zijn intuïtie dat de cho
lera iets met verontreinigd drinkwater
te maken moest hebben, bracht hem er
toe te suggereren dat de zwengel van die
pomp gehaald moest worden. Toen dat
gebeurd was, kwamen er geen nieuwe
ziektegevallen. Het werkelijke verhaal is
veel complexer. Koch vertelt het op
nieuw maar nu in een medische context
en plaatst het in een traditie van medici
die ziekteoorzaken trachten te achterha
len en daartoe kaarten construeren om
hun gezichtspunten te onderbouwen.
De medische kartografie begon niet met
Snow in 1854 maar veel eerder; de oud
ste kaart die Koch wist te achterhalen,
stamt uit 1694.
Het gaat hier niet om een kartografie-
handboek maar om een beschrijving
van de ontwikkeling van concepten
weergegeven in kaarten die de begrips
vorming over de ziekte-oorzaken en -ver
breiding ondersteunen. Het boek laat
zien hoe er door die kaarten kennis
wordt geconstrueerd, hoe kaarten geen
presentaties van bestaande feiten zijn
maar grafische uitwerkingen van be
paalde veronderstellingen over de aard
van de werkelijkheid, opgebouwd met
door de auteurs verzamelde of geselec
teerde waarnemingen. Aan de hand van
de behandelde voorbeelden en beschrij
vingen van de denkbeelden van hun au
teurs (Koch noemt ze mappers, niet
mapmakers), is het ook een geschiedenis
van de vooruitgang van de medische we
tenschap. Koch zet zich d aarbij af tegen
de gevestigde kartografie, mogelijk ook
onder invloed van Denis Wood (die het
voorwoord schreef). Dat zich afzetten te
gen de kartografie heeft een negatieve
uitwerking op het boek; in plaats van
ook wat over kartografische terminolo
gie, techniek en methodologie te vertel
len, gaat hij alleen in op het feit dat het
steeds goedkoper is geworden om kaar
ten in kleur te reproduceren. Chorople-
then worden niet eens genoemd in het
register, laat staan andere kaarttypen
Het normaliseren en standaardiseren
F.o« SQUAW TIT
to WHOREHOUSE
MEADOW#"» hah
GEO-INFO 2006-9
