Fig. 6.
Uitbreidingsplan
van de stad
Utrecht uit 1921,
vervaardigd door
de gemeente
Utrecht (Utrecht,
Universiteits
bibliotheek:
FGW VILW.a. 73).
Fig. 7. Detail van de
kaart van de bevol
kingsgroei en- afna
me in Nederland in
de periode 1860
1880, J. Kuyper,
1885 (Utrecht,
Universiteits
bibliotheek: MAG
Ts Oct 7 (deel 2),
Kaart no. 7).
Rechtsboven is het
navigeerscherm van
de viewer zichtbaar.
Fig. 8. Detail van
de kaart van de
transportroutes in
de Nederlanden,
1817 (Utrecht, Uni
versiteitsbibliotheek.
FGW Moll 70).
L.- -
i...
Fig. 9. Detail van
de kaart van de
intensiteit van het
scheepvaartverkeer
in Nederland,
Hendrik Blink, 1892
(Utrecht, Universi
teitsbibliotheek:
MAG T Oct 1404
(deel 3), No. XI).
getekend rond de geplande bebouwing
en om doorgaand verkeer door de stad
tegen te gaan, was er daarbuiten nog
een tweede ringweg gepland. Het is
een echte 'communicatielcaart': de
kaart biedt zowel overzicht als detail
en loopt daarmee als het ware al voor
uit op de inspraakprocedures, die vijf
tig jaar later in de ruimtelijke orde
ning zouden worden ingevoerd.
Een andere relevante sociaal-economi
sche kaart is die van de bevolkingsgroei
en- afname in Nederland in de periode
1860-1880 (fig. 7). Deze door J. Kuyper
in 1885 gemaakte kaart is voor zover
bekend de eerste kaart waarin het ver
loop van de Nederlandse bevolking
wordt aangegeven. Dat wil zeggen: de
toe- of afname op een bepaald mo
ment, vergeleken met een vast punt in
het verleden. Hier is dat de situatie
voor 1860 waarmee de getallen voor
1880 worden vergeleken. Uit de legen
da lean men aflezen dat de bevolking
niet overal is toegenomen in die twin
tig jaar: er zijn gemeentes waar de be
volking vrijwel stationair bleef maar
ook waar zij tot tien procent of meer
achteruitging. Alleen zijn de betreffen
de gebieden op de kaart moeilijk te vin
den omdat er nog geen gebruik wordt
gemaakt van de regel dat toe- en afna
me ook door kleurverschillen makke
lijk onderscheiden moeten kunnen
worden. Volgens eigen zeggen ontleen
de Kuyper de bewerking en kartering
van de bevolkingsgegevens aan het
werlc van Wagner en Behm. De inzet-
lcaart is interessant omdat hierop voor
het eerst de bevolkingsdichtheid (van
1880) als isolijnenlcaart is voorgesteld.
Infrastructurele kaarten
Een relatief kleine categorie in de
reeks thematische kaarten is die van
de infrastructurele kaarten. Een tref
fend voorbeeld levert de kaart van de
transportroutes in de Nederlanden
uit 1817 (fig. 8). Dit is het 'Rijkswegen
plan' van Koning Willem I, met 'rou
tes royales' en 'routes décrétées a con-
struire' (te construeren wegen). Het is
getekend door het corps van de water
staat. De aan te leggen wegen blijken
vooral in het zuiden te liggen en tus
sen de twee samengevoegde rijken.
De grens tussen de beide rijken is niet
als provinciale grens aangegeven,
maar als staatsgrens. Met name in de
wegen in het zuiden is om een vaste
afstand een dwarsstreepje ingete-
T k«rn
GEO-INFO 2006-10
T
r-
