ir. L Dorst en
ing. M.C. Kwanten,
Dienst der
Hydrografie,
afdGeodesie
Getijden
p het Nederlands Continentaal Plat worden niet het RD
en NAP gebruikt maar geografische coördinaten en
hoogten boven een gekozen laagwatervlalc. Horizontale
plaatsbepaling vindt plaats in WGS84 of ETRS89. Daarom
worden de publicaties van de Dienst der Hydrografie sinds
2000 uitgegeven in WGS84 in plaats van ED50. Toch is de rol
van ED50 niet uitgespeeld en worden verschillen tussen
WGS84 en ETRS89 niet altijd verwaarloosd. Vanaf eind 2006
zal een ander verticaal vlak gebruikt gaan worden voor de
referentie van diepten, wat zorgt voor verminderde diepten
in de zeekaarten. Dit artikel geeft een overzicht van de coör
dinatenstelsels die op het Nederlands Continentaal Plat in
gebruik zijn. Voor de geodetische berekeningen, zoals
transformaties tussen coördinatenstelsels, maakt de Dienst
der Hydrografie gebruik van computerprogramma PCTrans
4.1, dat ook gratis verkrijgbaar is op www.hydro.nl.
Horizontaal: ED50 en WGS84
Een geodetisch datum is een model van de aarde dat wordt
gebruikt voor de definitie van een coördinatenstelsel. Het
bestaat uit een bol die aan de polen afgeplat is, ellipsoïde
genaamd, en zijn ruimtelijke oriëntatie.
ED50 was gedurende de tweede helft van de twintigste
eeuw het standaard geodetisch datum voor zeescheepvaart Tabel 1.
in Europa. Dankzij de opkomst van GPS is ED50 nu vaak ver- Verandering van
vangen door WGS84 en ETRS89. In Nederlandse regelgeving punten, lijnen, en
die van toepassing is op zee, is ED50 soms gehandhaafd, bij- een vlak bij een
voorbeeld de Mijnbouwregeling die olie- en gaswinning re
gelt [Staatssecretaris van Economische Zaken, 2002], en de
Beleidsregel voor het plaatsen van windturbines op, in of met de UK00A
over rijkswaterstaatwerlcen [Minister van Verkeer en Water
staat, 1997]. Bij mijnbouwactiviteiten valt hiervoor een geo-
transformatie van
ED50 naar WGS84
zeven-parameterset,
voor blok PI 8.
ED50
WGS84
noordwesthoek
52°10'00"N 3°40'00"E
52°09'57.126"N 3°39'55.220"E
noordoosthoek
52°10'00"N 4°00'00"E
52°09'57.139"N 3°59'55.249"E
zuidwesthoek
52°00'00"N 3°40'00"E
51°59'57.107"N 3°39'55.237"E
zuidoosthoek
52°00'00"N 4°00'00"E
51°59'57.120"N 3°59'55.267"E
lengte zuidgrens
over loxodroom
22893,775m
22893,653m
lengte westgrens
over geodetische lijn
18545,518m
18546,102m
oppervlakte
423,79 km2
423,75 km2
Fig. 1. Een geode
tische lijn (rood) en
een loxodroom
(groen) in PCTrans4.1
op het Nederlands
Continentaal Plat.
Ook de blokindeling
is zichtbaar. De
geodetische lijn is
119.205 meterlang,
de loxodroom twee
meter langer.
GEO-INFO 2006-10
detische reden te geven. Deze sector
werkt namelijk met een indeling van
het continentaal plat in blokken, ge
scheiden door geodetische lijnen. Blok-
punten met gelijke breedte worden
echter verbonden door de parallel.
Geodetische lijnen zijn de kortste ver
bindingslijnen tussen twee punten
over de oppervlakte van het betreffen
de geodetisch datum. Een parallel is
een loxodroom, wat betekent dat deze
een continue richting heeft, in dit ge
val 90°. De enige parallel die tevens
een geodetische lijn is, is de evenaar.
Meridianen zijn zowel geodetische lij
nen als loxodromen. Een loxodroom
wordt afgebeeld als een rechte lijn in
een Mercatorprojectie, hoewel de ge
odetische lijn iets korter is (fig.l). Ver
andering van geodetisch datum is in
dit geval niet wenselijk omdat dit niet
alleen de getallen van de coördinaten
verandert maar ook de lengten en rich
tingen van geodetische lijnen en loxo
dromen en zelfs de oppervlakte van
elk blok. Het spreekt voor zich dat een
verandering in de oppervlakte van een
concessie door een datumverandering
onwenselijk is. Ook plaatst men plat
forms regelmatig dicht bij de rand van
een concessie. Uit tabel 1 blijkt dat de
verschillen niet groot zijn, maar ook
zeker niet verwaarloosbaar.
Horizontaal: WGS84 en ETRS89
De huidige kaarten van de Dienst der
Hydrografie vermelden WGS84 als geo
detisch datum (fig. 2). Toch hebben de
weergegeven objecten een vaste positie
op de tektonische plaat en zullen dus
per jaar enkele centimeters opschuiven
in WGS84. Anders dan WGS84, volgt
ETRS89 de bewegingen van de Eurazia-
tische plaat en veranderen coördinaten
van vaste objecten niet. Natuurlijk past
de Dienst der Hydrografie niet perio
diek de coördinaten in zijn databases
aan en wordt er in feite dus gewerkt en
gepubliceerd in ETRS89. Zoals afge
sproken tussen de lidstaten van de
Internationale Hydrografische Organi
satie (IHO), wordt op de Nederlandse
zeekaarten echter WGS84 vermeld om
de zeeman die zeekaarten van over de
hele wereld gebruikt niet in verwar
ring te brengen. Bovendien vallen de
verschillen weg op de lcaartschalen
Het gebruik van coördinatenstelsels op zee
