Universiteitsbibliotheek Utrecht lanceert nieuwe collectie
GEDIGITALISEERDE KAARTEN
Tegenwoordig lijkt het alsof de hele aarde ontdekt is en er
geen 'witte plekken' meer zijn. Niets is minder waar: veel
eigenschappen van geografische objecten zijn nog onbekend.
Dit soort 'attribuutinformatie' wordt weergegeven in thema
tische kaarten. De ontwikkeling van de thematische kartografie
laat dan ook mijlpalen zien in de uitbreiding van de kennis van
de aarde. De onlangs door de Universiteitsbibliotheek Utrecht
gelanceerde website '100 Thematische kaarten' toont die
dr. M. van Eg mond, conservator van
de Kaartenverzameling van de Faculteit
Geowetenschappen Universiteits
bibliotheek Utrecht) en prof. dr. FJ.
Ormeling, hoogleraar kartografie
aan de Universiteit van Utrecht
dacht op deze website en probeert de
kaarten in een internationaal en natio
naal perspectief te plaatsen. Het be-
ontwikkeling voor Nederland: wanneer begon men hier met de handelt achtereenvolgens de geschie
denis van de thematische kartografie
kartering van de bodem, van de derde dimensie, enzovoort? in het aigemeen, de positie van de
Nederlandse thematische kartografie
in die historische ontwikkeling en,
tenslotte, de reeks gedigitaliseerde
kaarten zoals die op internet zijn te
bewonderen.
En op welke wijze zijn deze kaarten inhoudelijk vervaardigd?
Fig. 1. Thuispagina
van de website
'Gedigitaliseerde
kaarten' van de
olgens het Kartografisch Woordenboek uit 1991 gaat
het bij thematische kaarten om kaarten waarin de ver
spreiding, aard en/of kwantiteit van bepaalde (groepen van)
verschijnselen of thema's op een topografische ondergrond
zijn weergegeven [Bos [et al.], 1991, 8.4.1]. In het meest toon
aangevende werk op het gebied van de geschiedenis van de
thematische kartografie, 'Early thematic mapping in the
history of cartography', definieert Arthur H. Robinson de
thematische kaart als volgt: 'In tegenstelling tot de gewone
kaart concentreert de thematische kaart zich op de geogra
fische spreiding van een enkel verschijnsel of van ten hoog
ste een zeer beperkt aantal verschijnselen. In plaats van de
weergave van relatieve lolcaties van een scala aan onderwer- Universiteits
pen als belangrijkste functie, belicht de zuiver thematische bibliotheek Utrecht.
kaart de verschillen van plaats tot plaats van een bepaald
kenmerk. Dit kenmerk is dan het thema van de kaart'
[Robinson, 1982, p.16].
Thematische kaarten zijn, met andere woorden, weten
schappelijke producten. Het zijn immers niet de kenmer
ken van de direct waarneembare realiteit die afgebeeld wor
den, maar de opvattingen over die realiteit. Thematische
kaarten zijn gebaseerd op systematisch geordende waarne
mingen [Wallis, 1989, p.46; Wallis Robinson, 1987, p.xiv,
entry 1.202]. Daarmee zijn ze een afspiegeling van de men
selijke nieuwsgierigheid naar de aard van een grote ver
scheidenheid van geografische verschijnselen en hun
onderlinge verbanden [Robinson, 1982, p.25]. Honderd van
dergelijke thematische kaarten zijn nu door de Universi
teitsbibliotheek Utrecht gedigitaliseerd en op internet ge
zet (lcaarten.library.uu.nl) (fig.l). Dit artikel vestigt de aan-
Thematische kartografie in
historisch perspectief
Thematische kaarten hebben een be
trekkelijk korte historie. Wallis
Robinson (1987) dateren de oorsprong
van dit soort kaarten aan het einde van
de zeventiende eeuw [Wallis Robin
son, 1987, entry 1.202]. Met de kaarten
van de golfstromen in de oceanen door
Athanasius Kircher (Mundus subterra-
nus, 1665) en Eberhard Werner Happel
(Mundus mirabilis, 1687) en de lcaar-
GEO-INFO 2006-10
Thematische kartografie
van Nederland op internet
