Robert van Gent, NWO medewerker
Historische Cartografie URU-Explokart,
Faculteit Geowetenschappen,
universiteit Utrecht.
e hier afgebeelde plaat is een van
de negenentwintig schitterend
ontworpen en ingekleurde platen uit
the Harmonia Macrocosmica, die in 1660
voor het eerst bij de Amsterdamse uit
gever Johannes Janssonius (1588-1664)
in druk verscheen. De auteur van deze
cosmografische atlas, Andreas Cellari-
us (ca. 1596-1665), was een uit Duits
land afkomstige schoolmeester die
vanaf 1637 rector was van de Latijnse
School in Hoorn.
Zoals de titelHemisphxrivm orbis antiqvi,
cvm zonis, circvliset sitv popvlorum diverso'
aangeeft, handelt deze plaat over de an
tieke verdeling van de aardsfeer in kli
maatzones en hun bewoners. Deze zijn
door de graveur Johannes van Loon
weergegeven naar de indeling van
Griekse geografen en filosofen als Posei-
donius van Apamea (omstreeks 100 v.
Chr.) en anderen.
Het centrale deel van de plaat toont de
Oude Wereld in een stereografische
projectie met de antieke werelddelen
(Europa, Afrika en Azië), de Atlanti
sche Oceaan (Mare Atlanticvm Oceanvs
FEthiopicvs), de Noordelijke IJszee (Mare
Tartaricum), de Indische Oceaan (Mare
Indicvm) en de deels in kaart gebrachte
kustlijnen van Australië (Nova Hollan-
dia). Opmerkelijk is ook het gebied ten
noorden van Japan en Korea aange
duid als het Lant van Eso (vermoede
lijk overeenkomend met het schierei
land van Kamchatka) dat toen nog
slecht in kaart was gebracht.
Naast de traditionele indeling in kli
maatzones, presenteert Cellarius op
deze plaat een parallel schema waarin
ook de dagelijkse loop van de zonne-
schaduw wordt aangegeven:
Zona Frigida Borealis In qua Periscii vi-
vunt - het noordelijke poolgebied
boven de noordelijke poolcirkel
(Circvlvs Arcticvs), alwaar de inwoners
door hun 'schaduw omcirkeld' wor
den gedurende de pooldag als de
zon niet op- of ondergaat maar de
hele dag boven de horizon blijft;
Zona Temperata Borealis Vbi Heteroscii
degunt - de noordelijke gematigde
zone waar de schaduw van de zon
tmh.5 an 1 i
bij het begin van de middag altijd 'eenzijdig' naar het
noorden valt;
Zona Torrida, in qua Amphiscii vel Ascii vel Macroscii vel Bra-
chyscii habitant - het 'verzengende' of tropisch gebied tus
sen de Kreeftskeerkring (Tropicvs Cancrien de Steenboks
keerkring (Tropicvs Capricorni) waar de middagschaduw
GEO-INFO 2006-12
-
Over antipoden, amfiskieten
I
538
m
