Belasting en Douane Museum
an de vooravond van het toekomstgericht herdenken
van het 175ste dienstjaar van het Kadaster, past aan
dacht voor een museale plek van die organisatie. Het gaat
om een plek in het Belasting en Douane Museum, Parklaan
14-16 te Rotterdam (toegang gratis, onderdeel Ministerie
van Financiën!). Historici en senioren weten nog van een
oprichting van de dienst voor fiscale doeleinden en een res
sorteren onder het Ministerie van Financiën en daarbinnen
zelfs onder de directeur-generaal der Belastingen. (In 1970
werd het Kadaster van de Belastingdienst gescheiden en
een zelfstandig onderdeel van het ministerie van Finan
ciën, in 1973 volgde overgang naar het ministerie van
Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening [Berkers, ca.
2000].) Hoe dan ook: de oprichting van de dienst voor een
grondbelasting verklaart de presentie in depot én perma
nente presentatie al.
Het Belasting en Douane Museum is
ontstaan uit de, voor studenten van de
Rijksbelastingacademie, door prof.dr.
Van der Poel (1888-1982) verzamelde
objecten. Al voor de oorlog had prof.
Van der Poel een gevarieerde verzame
ling opgebouwd. Helaas is die unieke
collectie tijdens de beschieting bij de
Duitse inval in mei 1940 verloren ge
gaan. Niet zomaar te achterhalen is of
ook die collectie al kadastrale aan
dacht had, maar je zou verwachten
van wel. Prof. Van der Poel slaagde er
na de oorlog echter weer in om, met
hulp van vele anderen, een basis te
leggen voor een bijzondere collectie
die de fiscale geschiedenis voor een
breed publiek in beeld brengt. De kadastrale presentie
daarin werd in elk geval in 1987 al breed bekend uit een
kort overzicht van de verzamelingen in een jubileumboek:
'De collectie instrumenten (19de t/m 20ste eeuw) bevat voorbeelden
van hulpmiddelen onder meer gebruikt bij de landmeting (Ka
daster)'. [De Smidt, 1987].
Adri den Boer
redacteur
Belasting en
Douane Museum.
Een geduldige
meetassistent.
De permanente tentoonstelling is verdeeld over zogeheten
kabinetten. In kabinet 4 (1795-1814) wordt gememoreerd
dat al onder Lodewijlc Napoleon een aanzet tot het Holland
se kadaster werd gegeven. In een vitrine prijkt een gefanta
seerde Modelkaart uit 1805 voorgesteld door den LtKollonel In
genieur G.J. de Fèvre de Montignij'. Dit 'topografisch model'
van genie-officier Gillis Johannes werd trouwens niet over
genomen [Muller, 1987]. In kabinet 5 (1814-1848) komt het
kadastrale vervolgverhaal uitgebreid aan de orde. Bij het
raam staat een geduldige meetassistentpop met jalon in de
hand en instrumentenlcist aan zijn voeten. Een eveneens
staande vitrine bevat een meetketting en een oud waterpas
instrument (zal het aan het mankerende kadastrale ge
bruik daarvan liggen dat een bijschrift ontbreekt?). In een
centraal gelegen vitrine prijken tekeninstrumenten waar
onder een transversaalschaal, een kaartje van sectie A van
Van transversaal-
schaal tot kadas
trale legitimatie
penning.
de kadastrale gemeente Empel, een
ronde legitimatiepenning met het op
schrift KADASTER en een cleno- of hel
lingmeter.
Theodoliet
Educatief is de opstelling van een 20e-
eeuwse theodoliet, te benutten door
het grote publiek. De driepoot heeft
als plaatje 'TU Delft Geodesie no 143'. De
Jena-theodoliet Theo020 daarop heeft
een plaatje Laboratorium voor Geodesie
no 214'. Ontstijgt dit instrument de pe
riode 1814-1848, hetzelfde geldt voor
de uitleg van het vak op de muur met
een oudere prent, maar mooi is het!
Zie ook: www.bdmuseum.nl.
Literatuur
Berkers, E., Vol van vernieuwingsge
dachten. Automatisering bij het Kadas
ter 1945-2000, Zutphen z.j. ca. 2000,
p. 26/27;
De Smidt Th., e.a., Fiscaliteit in
Nederland. 50 jaar Belastingmuseum
'Prof.Dr. Van der Poel'.
Zutphen/Deventer 1987, p. 176;
Muller, E. en K. Zandvliet, Admissies
als landmeter in Nederland voor 1811,
Alphen a/d Rijn 1987, p. 47.
GEO-INFO 2006-12
Kadaster permanent in museum
A
