Analyse
Rijkswaterstaat
komen er reorganisaties die mede de
invoering van automatisering vaart
moeten geven. In 1994 is het Kadaster
inmiddels een verzelfstandigde organi
satie die verantwoordelijk is voor de ei
gen resultaten. Het verlies van werkge
legenheid genereert de nodige weer
stand, desondanks krijgt het Kadaster
nieuw elan. Het blijkt een behendige
organisatie te zijn die, als het om ex
ploitatie van de beheerde gegevens
gaat, zonodig de grenzen van haar
mandaat opzoekt.
De overgang naar het departement van
VRO, de verzelfstandiging maar vooral
de automatisering van de primaire
werkprocessen maken dat er eindelijk
een einde komt tussen de scheiding
van de ambtelijk georiënteerde activi
teiten van de bewaarders en de tech
nisch georiënteerde landmeetkundi
gen. De kroon op het werk is de cen
traal gerealiseerde on line toegang tot
de registers van het Kadaster via de al
gemene website.
IS091S HET WATER
aan DF.SEIVSTEEN
Ct-STECF.^
Drie vloedstenen
in Molenaarsgraaf
markeren drie
watersnoden.
strijd geleverd voor behoud van leven,
have en land. Zo rond de vroege Mid
deleeuwen krijgt het tegengaan van de
inwerking van water op land een meer
gestructureerde aanpak met de aanleg
van polders. Gaandeweg ontstaan
daarvoor kleinschalige organisatori
sche verbanden die aanleg en onder
houd van dijken verzorgen |Fockeina,
Andreae en Van 't Hoff, 1947], Polders
nemen al gauw in omvang toe doordat
men, in plaats van de taken onderling
te verdelen, zowel de uitvoerende als
coördinerende taken uitbesteedt en
daarmee specialistische kennis van
dijkbouw en landmeetkunde binnen
haalt [Van der Woud, 1987], Dat alles
wordt uitgevoerd door speciaal voor
dat doel in het leven geroepen organi
saties: de waterschappen. Aan het ein
de van de zestiende eeuw zijn door
schaalvergroting alle lokale water
schappen en ambachten in het zuide
lijk deel van Holland opgegaan in gro
te waterschappen. In de rest van Ne
derland doen zich min of meer
vergelijkbare ontwikkelingen voor
[Pouls, 1997].
De dan opkomende dreiging van wa
tersnoodrampen rond de grote rivie
ren vergt echter een nog grootschali
ger en vooral gecoördineerde aanpak.
Het leger is in die tijd gewend bij ge
vechtshandelingen als verdedigings
linie gebieden onder water te zetten
en beschikt daardoor over waterbouw
kundige kennis. Na een eeuw van be
stuurlijk getouwtrek en geharrewar,
wordt in 1798 Rijkswaterstaat opge
richt, min of meer ontstaan vanuit het
centrale leger. De militaire geest waart
in het begin nog rond maar Rijkswa
terstaat is als organisatie van meet af
aan zelfstandig. Rijkswaterstaat moet
tegen de belangen van dominante pro
vincies in voor zichzelf een positie
zien te verwerven waardoor pas rond
1820 sprake is van een min of meer sta
biele waterstaatsorganisatie [Bosch,
Van der Ham et al., 1998].
Het mag dan een nieuwe organisatie
zijn die zich met uitdagende vraag
stukken gaat bezighouden, het denken
en doen van de ambtenaren en ingeni
eurs is echter aan het begin van de ne
gentiende eeuw nog gebaseerd op mid
deleeuwse praktijken. Ondanks de Mi
litaire invloeden werkt en organiseert
men bij Rijkswaterstaat nog op am
bachtelijke en traditionele wijze. Het
leren van een vak in de praktijk, de
overgang van het vak van vader op
De eeuwenlang bestaande werkvloercultuur van de zelf
standig werkende landmeter zit het Kadaster tot ongeveer
vijftien jaar geleden danig in de weg. Lange tijd is de enige
organisatiestructurele maatregel de, op operationele gron
den, gemaakte scheiding tussen landmeetkundige en regi
strerende taken. Een technische cultuur, die nodig is voor
landelijke standaardisatie, ontwikkelt zich voor registre
rende activiteiten gestaag maar komt voor landmeetkundi
ge activiteiten na aanvankelijke afwezigheid maar traag op
gang. De werkvloercultuur blijft daarbij dominant en zorgt
ervoor dat taakstructurering, standaardisatie van opleidin
gen en de invoering van extern ontwikkelde innovaties, zo
als fotogrammetrie en automatisering, traag op gang komt.
Eind vorige eeuw zorgen verzelfstandiging en nieuwe doel
stellingen voor externe gerichtheid. De leiding geeft aan
die nieuwe doelstellingen handen en voeten waardoor een
op automatisering en informatisering gebaseerde techni
sche cultuur ontstaat. De koppeling van organisatiedoel
stellingen aan automatisering zorgt ervoor dat de intern
gerichte traditioneel operationele cultuur mee moet veran
deren, gesymboliseerd door het verdwijnen van de traditio
nele scheiding tussen de registrerende en landmeetkundi
ge activiteiten.
Al lijkt de hedendaagse cultuur van het Kadaster nieuw,
toch blijven bepaalde kenmerken hardnekkig. Volgens een
recent gestarte wervingscampagne voor landmeters gaat
het Kadaster een nieuwe lichting landmeters zelf opleiden,
analoog aan de Middeleeuwse praktijk waarin iemand die
landmeter wilde worden alleen het vak kon leren door bij
een landmeter in de leer te gaan. Zo wordt de geschiedenis
geparafraseerd.
Water is sinds mensenheugenis een gevreesde vijand in Ne
derland. Op veel plaatsen in Nederland is hiertegen altijd
GEO-INFO 2007-1
