Frisia Dominium
MAGNUM OPUS VAN DE FRIESE AMATEUR KARTOGRAAF PlET DE RlJKE
ye hoeft geen kartograaf te zijn om een liefhebber en ken-
j ner van oude kaarten te zijn. Piet de Rijke is chemicus,
neeft scheikunde gedoceerd aan een middelbare school in
Heerenveen en was daarnaast vakdidacticus aan de univer
siteit van Groningen. Maar hij heeft ook een passie voor kar-
tografie. De laatste vijfjaar zijn drie belangrijke boeken van
hem verschenen op het gebied van de historische kartogra-
fie van Friesland (zie kader p. 75).
Reden genoeg om eens met hem te praten over zijn activi
teiten, zijn motieven en zijn samenwerking met Explokart.
Het gesprek vindt plaats in november 2006 in zijn woning
in Oranjewoud. Achter hem hangt een ingelijste kaart van
de provincie Friesland van Guicciardini. Terugblikkend
stelt hij vast dat hij geen vooropgezet doel had maar dat al
les min of meer toevallig zo is gegaan.
5. van Meteren,
freelance; auteur
idee 'een nieuw boekje als dat van Bo-
del Nijenhuis-Eekhoff te schrijven.' En:
'Ik moet zien dat het tegen 1996 uit
komt, dan is het honderdvijftig jaar na
die eerste uitgave.' Door ziekte en
drukke werkzaamheden op school
werd dat uitgesteld. 'Maar vanaf 1990
was ik er dus mee begonnen om de
zaak een beetje nauwkeurig te onder
zoeken en te beschrijven.'
In 1994 ontmoet hij in de Provinciale
Bibliotheek Jacob van der Vaart, geo
graaf bij Fryske Akademy, die bezig is
met een stadsplattegrondenproject dat
op een dood spoor was geraakt. Piet
moet zorgen voor nieuw élan. Hij komt
in contact met Dirk de Vries, conserva
tor in Leiden van de Collectie Bodel Nij-
enhuis en hoofdpersoon in het steden-
project. Hij wijst Piet de weg naar aller
lei boeken waar hij gegevens kan
vinden en naar allerlei biografieën.
Het eerste deel van het boek met Stads
plattegronden van de Friese Steden
komt uiteindelijk op 20 november 2006
pas uit!
Populair én wetenschappelijk
Zijn belangstelling voor kaarten en at
lassen gaat ver terug. Vakken als ster
renkunde, aardrijkskunde, geschiede
nis en geologie, vooral de kennis van
mineralen, boeiden hem al op jonge
leeftijd. Hij begon tamelijk toevallig
met het verzamelen van kaarten. In
1964 was hij op vakantie in Spanje. Hij
liep met een vriend in een buitenwijk
van Madrid en ontdekte in een klein
antiquariaat een map met kaarten. In
die map vond hij een kaart waar Fries
land op stond, met Groningen, Dren
the en een stuk van Duitsland. Op de kaart stond, in het En
gels, 'Germany'. Het leek hem een leuk souvenir en hij
kocht de kaart voor zestig gulden. Toen hij terug was in Ne
derland vertelde een deskundige hem dat het een kaart was
van Cornelis de Jode uit 1593, een vrij zeldzame kaart. Piet
legt uit: 'Kartografen als Van Deventer en Sgroten werkten
in Spaanse dienst. Zo was Van Deventer 'keizerlijk en ko
ninklijk' geograaf en werkte hij voor Karei V en voor Philips
II. Hij maakte militaire kaarten, onder andere stadsplatte
gronden van een groot aantal Nederlandse steden. Meestal
kwamen die kaarten terecht in Spanje.'
Twintig jaar later, in 1985, was Piet 25 jaar bij het onderwijs.
Van zijn 'bonus' kocht hij de provinciekaart van Blaeu uit de
Nederlandse Atlas van 1635, op een veiling in Ijlst. Na 1985
ging hij eens in de veertien dagen naar Groningen waar hij
parttime vakdidacticus was aan de universiteit. In de stad
was een winkeltje dat redelijk wat kaarten te koop had. 'In
de tien jaar daarna heb ik eigenlijk vrij veel gekocht. In eer
ste instantie provinciekaarten van Friesland, voornamelijk
via antiquariaten.'
Toen hij op zoek ging naar de achtergronden bij zijn kaar
ten, was er alleen het boekje van Bodel Nijenhuis en Eek-
hoff uit 1864. Zijn kaart van De Jode stond daar niet in en er
waren ook andere omissies. Dit bracht hem in 1990 op het
Historische plattegronden van de
Nederlandse steden.
Deel 11.1 De elf steden van Friesland.
Het eerste deel: Dokkum, Harlingen,
Hindeloopen, Stavoren, Workum.
Beschreven door: G. Blom; G.I.W. Dragt;
B.van Haersma Buma; C.P, Karstkarel;
P.J. de Rijke; M. Schroor en J.H.P. van der Vaart.
Onder redactie van: J.H.P. van der Vaart
en D. de Vries.
Uitgegeven door de Stichting Historische
Stadsplattegronden te Lisse, in samenwerking
met de Fryske Akademy te Leeuwarden en
uitgeverij Canaletto/Repro Holland te
Alphen aan den Rijn. 2006.
Kaart van de
drie noordelijke
provincies van
Cornelis de Jode.
In 1996 schrijft hij een brief aan de Frie
se Pers om te vragen of ze iets in een uit
gave van de kaarten van Friesland zien.
Dat zien ze wel maar er is geen geld en
het wachten is op subsidie.
In september 1997, nadat hij uit het
onderwijs is gestapt, geeft hij zich op
voor het werkcollege bij de kartogra-
fiegroep van professor Günter Schilder
in Utrecht. Samen met andere 'ama
teurs' leert hij tijdens een werkcollege
hoe je kaarten moet beschrijven vol
gens het ISBD(CM] systeem, een afkor
ting van 'International Standard Book
GEO-INFO 2007-2
