Studiemiddag geïntegreerde navigatie
Klok en MEMS
Op vrijdag 15 december 2006 organiseerden het Neder
lands Instituut voor Navigatie (NIN), Geo-Informatie Ne
derland (GIN) en de Hydrographic Society Benelux branch
(HSB) een studiemiddag met als onderwerp 'geïntegreerde
navigatie'. De nadruk lag hierbij op het gebruik van MEMS
(microelectromechanical systems) technologie. De middag
werd gehouden bij het Nationaal Luchtvaart Laboratorium
(NLR) in Amsterdam en werd bijgewoond door ongeveer vijf
enzeventig personen.
Kees de Jong,
Fügrolntërsïïe bv
In de eerste presentatie werd door prof. Durk van Willigen
(Reelektronika) ingegaan op geïntegreerde navigatie in het
algemeen, waarbij niet alleen methoden van integratie aan
de orde kwamen maar ook begrippen als nauwkeurigheid,
integriteit, beschikbaarheid en betrouwbaarheid. Een en
ander werd geïllustreerd met zijn eigen ervaringen op het
gebied van autonavigatie waarbij in het algemeen gebruik
wordt gemaakt van goedkope sensoren. Vervolgens gaf Sam
Storm van Leeuwen (NLR) een overzicht van MEMS technolo
gie. Een scala van sensoren kwam aan de orde, variërend
van versnellingsmeters tot temperatuursensoren en van gy
roscopen tot nauwkeurige klokken. Zijn presentatie bevatte
ook een overzicht van MEMS-fabrikanten en -systeeminte
grators, inclusief links naar hun websites.
Toelichting op
MEMS in de
presentatie van
Van Willegen.
NIST Chip-scale Cs Clock
Aansluitend behandelde Christoph Wagner (Analog Devices)
het gebruik van traagheidssensoren, gebaseerd op MEMS
technologie, voor GPS en navigatietoepassingen. Analog De
vices is een van de toonaangevende fabrikanten van MEMS
sensoren: per week produceren zij meer dan een miljoen
sensoren. Deze worden onder andere gebruikt in Nintendo's
Wii spelcomputer. In de presentatie van Per Slycke (XSens)
werd een aantal nieuwe toepassingen geïntroduceerd van
miniatuur-traagheidssystemen. Dergelijke systemen worden
niet alleen gebruikt voor navigatie, zoals van kleine, onbe
mande helikopters, maar ook voor 3D-animatie en toepas
singen op het gebied van augmented reality. Een andere in
teressante toepassing ligt op het gebied van de biomechani
ca waar beweging wordt gemonitored door zestien kleine
sensoren, bevestigd op het menselijk lichaam.
geo-info 2007-2
Huub Robroek (u-blox) gaf een over
zicht van de producten en activiteiten
van dit Zwitserse bedrijf. Momenteel
produceren zij twee miljoen GPS-ont-
vangers per jaar. U-blox is ook actief op
het gebied van A-GPS (Assisted GPS)
voor plaatsbepaling in gebouwen en
GPS, geïntegreerd met MEMS senso
ren, bijvoorbeeld voor autonavigatie.
In 2007 komen zij met een vijftig ka-
naals GPS/Galileo-ontvanger op de
markt. Robroek liet ook resultaten
zien van hun u-blox 5 ontvanger waar
mee de signalen van Galileo's GIOVE-A
satelliet zijn waargenomen. Daarna
ging Brendan Watts (Oxford Technical
Solutions) in op het gebruik van GPS
en traagheidstechnologie voor autono
me voertuignavigatie. De verwachting
is dat deze markt in 2015 uit tiendui
zend voertuigen zal bestaan, aanvan
kelijk vooral voor militair gebruik, in
een later stadium ook voor civiele toe
passingen. Voor zulke autonome voer
tuigen is het belangrijk dat de positie
geen sprongen vertoont, anders gaat
de besturing mis. Watss ging ook in op
zaken als exporteerbaarheid van sen
soren, in het bijzonder versnellingsme
ters (voor nauwkeurige sensoren is een
exportlicensie vereist). Oxford ge
bruikt alleen sensoren waarvoor geen
exportvergunning nodig is.
De laatste presentatie werd gegeven
door Leen van der Kuylen (Septentrio).
Septentrio kijkt momenteel naar mo
gelijkheden om hun geodetische
GNSS-ontvangers te integreren met
goedkope MEMS-technologie. Doel is
het overbruggen van gaten in de GNSS-
plaatsbepaling en perioden met slech
te geometrie. Toepassingen liggen te
land, ter zee en in de lucht. Zij liet zien
dat dergelijke goedkope MEMS-techno
logie al een aanzienlijke verbetering
levert op het gebied van beschikbaar
heid van posities (vergeleken met en
kel GPS-plaatsbepaling).
De presentaties zijn te vinden op
www.navnin.nl (tab Download Service).
- GPS j
1 patch j
(anten na j
Rotatiesnel
heidsmeter
Versnellings
meter
Rotatiesnelheidsmeter
