Marktwerking? De markt werkt!
Geo-Info in Bedrijf
Wim van Rijkeren
In de verkiezingsstrijd, eind vorig jaar,
spatten iedere avond de verwerpelijk
heid en de zegeningen van marktwer
king van het televisiescherm de huiska
mers in. Marktwerking in de zorg, in
het openbaar vervoer, voorzichtig in het
onderwijs en de liberalisering van de
energiemarkt. Allemaal topics die af
hankelijk van politieke voorkeur en
kleur werden omarmd of als voorbeeld
van de teloorgang van de BV Nederland
werden afgeschilderd.
De benoemde voordelen: concurrentie
verhoogt efficiëntie, legt meer focus op
prijs-kwaliteitsverhouding, maakt kos-
tenafwegingen scherper en reduceert
daarmee de totale kosten voor de BV
Nederland. Met als nadelen: de risico's
voor de sociale samenhang, en de nade
lige effecten voor de sociaal en financi
eel zwakkere consument. Nadelen 0111
absoluut rekening mee te houden, vind
ik. Gelden deze politieke afwegingen
ook voor het geo-werkveld? Ik dacht het
niet. Of beter: helemaal niet.
De consument of burger is eigenlijk
nooit rechtstreeks klant en betaalt in
Nederland uitsluitend indirect mee aan
de kosten van geo-dienstverlening of
producten waarvoor die dienstverlening
nodig is. Een dienstverlening die eigen
lijk nooit kerntaak is.
Die tarieven worden politiek/democra
tisch vastgesteld of goedgekeurd. En de
burger betaalt, dikwijls zonder directe
relatie tot de persoonlijke baten, de
aldus vastgestelde belasting (op basis
van inkomsten, wegenbelasting), water
schapslasten, OZB, kadastrale kosten enz.
Blijft over het voordeel: marktwerking
verhoogt efficiëntie en reduceert daar
mee de totale kosten voor de BV Neder
land en voor de burger. Doen dus!
Het geo-werkveld was de afgelopen eeu
wen een absoluut overheidsdomein. Pas
in de laatste decennia heeft het bedrijfs
leven echt voet aan de grond gekregen.
En is zich, weliswaar schoorvoetend,
meer gaan organiseren. Nog steeds is
circa tweederde deel van onze vakgeno
ten in dienst van de overheid en vormt
het bedrijfsleven slechts een derde deel
van de populatie. Naar mijn idee vinden
we deze verhouding in geen enkele ver
gelijkbare beroepsgroep. Vergelijk de ar
chitecten, planologen, bouwkundigen,
weg en waterbouwers en ga zo maar
door.
Na de discussies over privatisering be
gin jaren negentig was er blijkbaar nog
een behoorlijke incubatietijd noodzake
lijk maar in de afgelopen jaren begin
nen de panelen te schuiven, in elk geval
in de omgeving van de centrale over
heidsinstanties. Als eerste besloot Pro
Rail, in het kader van haar operatie
'hands off, eyes on', de uitvoerende acti
viteiten af te stoten, vorig jaar maakte
RWS praktisch dezelfde beweging door
een enorme reductie van de eigen uit
voerende geo-capaciteit, waarna het cre
do 'de markt tenzij' is geworden. En mo
menteel brengt het Kadaster een groot
deel van haar uitvoerende activiteiten
naar de markt, parallel aan de uit
stroom van de eigen uitvoerende mede
werkers.
Blijkbaar hebben deze veranderingen
tijd nodig, gaat men niet over één nacht
ijs, zijn nieuwe beslissers noodzakelijk
en worden natuurlijke momenten ge
bruikt. Daarbij is helder dat beide partij
en, overheden en bedrijfsleven, als op
drachtgever en opdrachtnemer aan de
veranderende verhoudingen moeten
wennen. Er ontstaat een andere, zwaar
dere afhankelijkheid van elkaar. Door
de sterkere wederzijdse afhankelijkheid
verdiept de relatie en zal het vertrou
wen in elkaar toenemen. Het werd tijd
dat ook in ons kleine vakgebied partij
en, die elkaar voor de toekomst zo hard
nodig hebben, professioneler met el
kaar om gaan.
Schril contrast vormt de recente uitbe
steding van de GBKN-bijhouding voor
een groot deel van Nederland. Het uit
bestedende comité, namens de regiona
le GBKN-stichtingen, geeft in de raam
overeenkomst aan op professionaliteit,
innovatie, kwaliteit en prijs te selecte
ren. Vervolgens is de laatste cent in de
puntprijs tot criterium verheven en wer
den partijen uit de raamovereenkomst
terzijde geschoven, uitsluitend op het
prijscriterium. De balans tussen gezon
de marktwerking en kwaliteit en conti
nuïteit is zoek. Een onverantwoorde ma
nier 0111 met de gedane investeringen
van de afgelopen decennia om te gaan,
van een product dat we tot basisregistra
tie willen verheffen.
Toen de gemeente Deventer middenja
ren negentig haar geo-activiteiten ging
outsourcen, leek dat het begin van een
trend die echter niet doorzette. Nu de
grote overheidsinstanties deze stap zet
ten, is het afwachten hoe de lokale over
heden reageren. Het zal een kwestie van
tijd zijn dat men inziet dat op die schaal
ontwikkelingen in uitvoering moeilijk
te volgen zijn, en inschakeling van het
bedrijfsleven bijdraagt aan verhoging
van efficiëntie en betere kosten- kwali
teitsverhouding.
Voor de komende jaren liggen nog grote
uitdagingen voor ons. Naast de genoem
de activiteiten, denk ik aan de opwaar
dering van de huidige databestanden
tot basisregistraties, de uitdaging in
kabels en leidingen, de nodige oplossin
gen in infrastructuur, 0111 nog maar te
zwijgen van de maatregelen die noodza
kelijk zijn om met zijn allen droge voe
ten te houden. Voor al die oplossingen
zijn de komende decennia veel geo-in-
formanten/vakgenoten nodig.
Daar zit de grootste bottleneck voor ons
vakgebied, en ook meteen de grootste
uitdaging. Daarmee moeten overheden
en bedrijfsleven nu als eerste samen aan
de slag, professioneel de handen ineen
slaan en daadwerkelijk in actie komen.
Overheden en bedrijven zijn op steeds
meer fronten afhankelijk van elkaar, ho
pelijk steeds meer op basis van gelijk
waardigheid. Ter meerdere eer en glorie
van ons vakgebied!
Wim van Pijkeren, Manager markt geodata
bij Arcadis en bestuurslid VNBG
E-mail: w.pijkeren@arcadis.nl
GEO-INFO 2007-2
