Geo-Info in Onderzoek en Onderwijs
Mind movie
Joop van der Schee
'Stel, je woont in Vlaardingen en je
hoort op de radio dat er een explosie is
geweest in het Rijnmondgebied. De
nieuwslezer meldt dat alle inwoners
van Brielle, Rozenburg, Maassluis,
Maasland en Maasdijk moeten evacue
ren. Voor mensen zonder eigen vervoer
worden bussen ingezet. Iedereen die
met de bus meegaat mag één tas met
bagage meenemen. Politie en leger zul
len beginnen met het ontruimen van
alle huizen in de genoemde plaatsen'.
Zo begint op vrijdagmiddag het vijfde
lesuur op het Bonhoeffer College in
Castricum. Aardrijkskundeles in het
tweede leerjaar atheneum. De leerlin
gen luisteren doodstil en geconcen
treerd - sommigen met hun ogen dicht
- naar het verhaal. Daarna moeten ze
opschrijven hoe ze denken dat het ver
haal verder gaat. Dat valt niet mee.
Leerlingen willen van alles vragen. De
docent gaat daar bewust niet op in.
Het idee is dat ze eerst de film in hun
hoofd verder afspelen.
'Mind movie' heet de werkvorm. Doel
van de les is dat leerlingen leren ener
zijds hun kennis over geografische ver
schijnselen en processen te activeren
en anderzijds verschillende alternatie
ve scenario's over ruimtelijke proces
sen te vergelijken. Een aantal leerlin
gen leest voor hoe zij denken dat het
verhaal verder gaat. Er zijn aandoenlij
ke verhalen bij. Wat gebeurt er met
mensen die het bericht niet gehoord
hebben of de bus missen, vraagt een
leerlinge zich af. En een ander: 'Mijn
oma kan niet meer lopen, hoe moet
het daar mee?' Fictie of werkelijkheid?
Ze lopen in elkaar over, lijkt het wel.
Worden er ook maatregelen voor die
ren getroffen, roept een jongen luid
door de klas. Sommige leerlingen vre
zen dat het evacuatiebcricht niet be
perkt blijft tot de genoemde plaatsen
en verwachten chaos op de wegen. Op
vang bij kennissen in de regio is een
veelvoorkomend item in de verhalen
van de leerlingen maar niet alle leer
lingen voorzien files of andere proble
men, ze bellen gewoon een vriendin
en zeggen: 'Kunnen we naar jullie ko
men? We komen gewoon met de auto!'.
Na deze mind movie krijgen de leerlin
gen een atlas en moeten ze opschrijven
wat ze zouden willen weten naar aan
leiding van het verhaal. De antwoor
den mogen er zijn: wat is de windrich
ting? Hoe zit het met de spreiding van
woningen en scholen? Is er een eva
cuatieplan? Lopen die olietanks in het
Rijnmondgebied gevaar?
Een echte aardrijkskundeles maar
over een niet zo gebruikelijk thema.
Het boeit de leerlingen wel. Kan dat in
Castricum ook voorkomen, is de vol
gende vraag. Hoe zit het met gevaarlij
ke punten in Castricum? De Hoog
ovens, zijn die een bron van gevaar?
Gebiedskennis is belangrijk bij ram
penbestrijding. Geo-informatie dus, al
valt dat woord niet in deze les. Wat
zou het mooi zijn als leerlingen met
behulp van GIS zo'n situatie in het
Rijnmondgebied zouden kunnen na
bootsen en verschillende scenario's op
een computerscherm zouden kunnen
intekenen, vergelijken en bediscussië
ren. En niet alleen van het Rijnmond
gebied, ook van de eigen omgeving.
Meedenken over gevaarlijke elementen
zoals tankstations en chemische fa
brieken. Sommige websites, zoals
www.risicokaart.nl, bieden al heel wat
informatie. De LPG-pomp middenin
Castricum is een risicopunt in de
plaats waar de leerlingen op school zit
ten.
In een wereld die steeds kwetsbaarder
wordt, is veiligheid een belangrijk the
ma. Sinds de rampen in Enschede en
Volendam heeft de overheid zich ver
plicht iedereen in Nederland te infor
meren over mogelijke risicosituaties.
Dat doet zij onder meer via provinciale
risicokaarten op genoemde website.
Datje bij rampenbestrijding en veilig
heidsvraagstukken niet zonder geo-in
formatie kunt, staat buiten kijf. Het
vereist risicokaarten en mensen die
met geo-informatie om kunnen gaan.
In de aardrijkskundeles op school
moet daarvoor de basis gelegd worden.
Mind movies en GIS: ogen dicht en
ogen open, je hebt allebei nodig op
zijn tijd.
Ook sommige leerlingen maken van
de nood een deugd. Eentje schrijft: 'we
waren TV aan het kijken en toen kwam
er weer een extra nieuwsuitzending.
De nieuwslezer zei: "Sorry voor het on
derbreken, maar de situatie lijkt erger
dan verwacht. Voor alle zekerheid wil
len we de evacuatie uitbreiden. Ook
Vlaardingen moet geëvacueerd wor
den". Samen met mijn vader, moeder
en hond en ook mijn vriendin zijn we
toen naar Castricum gegaan. Nu tien
jaar later wonen we daar nog steeds!'.
Joop van der Schee, Onderwijscentrum
Vrije Universiteit Amsterdam
E-mail: j.vanderschee@ond.vu.nl
GEO-INFO 2007-3
