Fig. 3. Fragment van
de 'Handelskaart
van Europa' van
J.J. ten Have ([1904],
schaal 1:3.333.000,
9 bladen, 158 x 178
cm, Kaartenverza
meling Bibliotheek
Vrije Universiteit,
Amsterdam). De
voor de handel
belangrijke rivieren
zijn uitzonderlijk
breed getekend.
een 'Kaart van cultuur-, boom- en heestergewassen in Euro
pa'). Onnodig te vermelden dat deze drie niet herdrukt zijn.
Drijfijs der polen
De 'Wereldkaart ten gebruike bij het onderwijs in de na
tuurkundige aardrijkskunde' (1875,6 bladen, 127 x 182 cm,
fig. 1) van de ook met hun atlas niet zo fortuinlijke Kan en
Posthumus verging het niet veel beter. Op de hoofdkaart
staan vrij duidelijk aangegeven de vegetatiezones, zeestro
men en isothermen, minder duidelijk de dieptelijnen en
erg opvallend het gebied van het 'drijfijs der polen'. Welis
waar kreeg deze wandkaart op de 'Parijsche Aardrijkskun
dige Tentoonstelling' een zilveren medaille maar uitgever
Brinkman verkocht de kaarten daarna aan Voltelen. Volte-
Fig. 4. Fragment
(rechter onderhoek)
van de schoolwand-
kaart van 'Noord
Holland' van J.J. ten
Have ([1908], schaal
1:130.000,1 blad,
97 x 75 cm). De
grondsoortenkleu-
ren zijn vervangen
door bodemgebmik-
kleuren.
len verkocht ze weer aan Ten Brink die
er rond 1910, ondanks de in de fonds
catalogus vermelde 'zeer verlaagden
prijs', nog steeds mee in zijn maag zat.
Geluk bij een ongeluk was het dat al
die informatie, in de vorm van isother
men, isobaren, isorachiën, isogonen
en isoklinen (fig. 2), enz. op de hoofd
kaart en op de vier van een afstand on
duidelijke wereldkaartjes daaronder,
niet zo snel verouderde.
Het is niet verwonderlijk dat er na de
experimenten van Van Otterloo en van
Kan en Posthumus in Nederland vrij
wel geen echt fysische schoolwand-
kaarten meer zijn uitgegeven (de in de
jaren vijftig van de twintigste eeuw
door Wolters uitgegeven Wenschow-
reliëfkaarten zouden misschien fy
sisch genoemd kunnen worden). Als
een school niet genoeg had aan de fy
sische kaartjes in atlassen en per se
kaarten met klimaattypen, isother
men, zeestromen, winden, bewolking,
neerslaghoeveelheden, enz. aan de
muur wilde zien, kon zij altijd nog in
Duitsland terecht (bijvoorbeeld voor
de 'Physikalischer Wandatlas' van H.
Haack).
iLaren
Baarn
UITGAVE JOH. YKEMA, 's-GRAVENHAGE.
GEO-INFO 2007-4
