Geo-Info in Onderzoek en Onderwijs
TransCAD
Peter v. d. Waerden
AI meer dan vijftien jaar wordt bij de Fa
culteit Bouwkunde van de Technische
Universiteit Eindhoven gebruik gemaakt
van het geografische informatie systeem
(GIS) TransCAD (www.caliper.com). Om
precies te zijn, in oktober 1990 ging bij de
groep Urbanistiek de bestelling de deur
uit voor twee verschillende GIS-pakket-
ten van de firma Caliper Corporation in
Newton Massachusetts, te weten GisPlus
en TransCAD. Beide pakketten waren op
DOS gebaseerd. GisPlus bevatte eenvoudi
ge geografische functionaliteiten zoals
ruimtelijk selecteren, geo-coderen en po
lygoon overlay analyse. Naast GisPlus ont
wikkelde Caliper het pakket TransCAD
(versie 2.0), dat meer gericht was op ver
keer- en vervoerstoepassingen. Het pak
ket bevatte, naast de genoemde GIS-func-
tionaliteiten, allerlei procedures die veel
vuldig werden toegepast in verkeer- en
vervoersstudies. Enkele voorbeelden van
beschikbare functionaliteiten zijn de
'route zoek procedures' en de 'verkeers-
toedeling methoden'. Bij de aanschaf van
de pakketten hebben twee argumenten
de doorslag gegeven: de aanwezigheid
van uiteenlopende netwerkanalyses én
de open architectuur van de program
ma's waardoor eigen procedures eenvou
dig te koppelen waren. Beide program
ma's zijn in de loop der jaren verder ont
wikkeld tot moderne GIS-software.
GisPlus wordt momenteel verkocht on
der de naam Maptitude versie 4.8. Trans
CAD versie 2.0 is de op Windows geba
seerde TransCAD versie 4.8 geworden.
Gedurende de vijftien jaar is er een soort
haat-liefde verhouding ontstaan tussen
mij en TransCAD. De verhouding werd,
en wordt nog steeds, gevoed door onmo
gelijke foutmeldingen gevolgd door in
zichtelijke resultaten van complexe be
werkingen. Zo heeft een student in zijn
afstudeerproject allerlei, op activiteiten
gebaseerde, informatie ruimtelijk gepre
senteerd met behulp van een 3D-model
(prisma-kaart) van TransCAD.
In 1991 zijn de voorbereidingen gestart
om TransCAD in te zetten voor het onder
wijs aan de faculteit Bouwkunde. Het
was de bedoeling om studenten van de
richtingen Stedenbouw en Ruimtelijke
Planning naast theoretische kennis ook
enkele praktische vaardigheden aan te le
ren. De complexiteit van TransCAD (in
zowel gegevensstructuur als hoeveelheid
functionaliteiten) leidde er echter toe dat
de inzet van het pakket in het curricu
lum beperkt bleef. Het gemis aan een sa
menhangende tutorial heeft, na enkele
jaren uitproberen, in 1997 geleid tot een
eenvoudig boekwerk (First Steps with
TransCAD for Windows, Da Silva Van
der Waerden, 1997) waarmee studenten
de grondbeginselen van TransCAD snel
onder de knie kunnen krijgen. Door een
afwisseling van hoor- en werkcolleges
werd de koppeling tussen de theorie en
de praktijk gelegd.
De openstelling van het GIS-college voor
studenten van andere studierichtingen
(naast studenten Stedenbouw en Ruimte
lijke Planning, ook studenten van de
richtingen Architectuur en Vastgoedbe-
heer) heeft ertoe geleid dat TransCAD uit
het bachelor onderwijs is gehaald en in
de master fase is terechtgekomen. In de
bachelor fase wordt momenteel het pak
ket Maplnfo (www.mapinfo.com) ge
bruikt. In de master wordt geen apart col
lege gegeven over TransCAD. Studenten
die in één van hun master projecten
TransCAD willen gebruiken, dienen het
pakket zelf eigen te maken. Dit gebeurt
met een geactualiseerde versie van het
eerder genoemde boekwerk. De ervaring
leert dat de studenten redelijk zelfstan
dig de bewerkingen kunnen uitvoeren
die nodig zijn voor de projecten. Twee re
cente projecten uit de master fase zullen
hieronder worden toegelicht.
Het eerste project betreft een onderzoek
naar de bereikbaarheid van voorzienin
gen. In het project is TransCAD onder an
dere gebruikt om de invloedsgebieden
van basisscholen af te bakenen en alter
natieve schoollocaties af te wegen. Met
behulp van een netwerk opdelingmetho
de uit TransCAD zijn alle straatstukken
uit het locale wegennet gekoppeld aan
de dichtst bijgelegen basisschool. Vervol
gens is een aantal alternatieve locaties
voor een extra basisschool bekeken.
In een ander master project is TransCAD
gebruikt bij de verkeerskundige evalua
tie van het stedenbouwkundige ontwerp
voor het terrein en de omgeving van de
Groenoordhallen in Leiden (uitgevoerd
door een master student in samenwer
king met Atelier DUTCH). Het plan voor
ziet in een combinatie van wonen, voor
zieningen en kantoren op het terrein van
de Groenoordhallen (gebouwen en par
keerterreinen) en enkele omliggende
woongebieden (GEO-Leiden). De bezorgd
heid van de huidige bewoners in het ge
bied over de verkeerstoename, is de aan
leiding geweest voor het project. In het
project is het effect van verschillende ver
keersmaatregelen (wegafsluitingen, ver
keersdrempels en eenrichtingsverkeer)
op de verkeersstromen door het gebied
bekeken, zowel afzonderlijke maatrege
len als combinaties van maatregelen zijn
op hun effecten onderzocht.
Verkeerstoedeling in plan GEO-Leiden bij
diverse verkeersmaatregelen.
Uit het voorgaande mag blijken dat
TransCAD vele mogelijkheden biedt om
onderzoek naar de effecten van ingrepen
in zowel ruimtelijke ordening als verkeer
te ondersteunen. Zowel in het onderwijs
als in het onderzoek blijft TransCAD een
nuttige rol spelen. Bij de master projec
ten van studenten is het pakket een
noodzakelijk hulpmiddel bij het bestude
ren van de bereikbaarheid van woonge
bieden en allerlei voorzieningen. Ook zal
TransCAD een belangrijke plaats blijven
innemen bij verschillende onderzoeken
aan de faculteit Bouwkunde. Op dit mo
ment wordt TransCAD gebruikt bij het
onderzoek naar de potentie van open
baar vervoer in steden, het onderzoek
naar voetgangerstromen in winkelgebie
den en het onderzoek naar activiteiten
patronen.
Peter van der Waerden, Faculteit Bouwkunde,
Leerstoel Stedebouwkundige Planologie,
Technische Universiteit Eindhoven
E-mail: P.J.H.J.v. d. Waerden@tue.nl
GEO-INFO 2007-4
