coördinaten werden nog niet definitief
genoemd omdat de grootte van het net
afgeleid was uit de door de Duitsers
reeds eerder gemeten basis bij Bonn. In
1913 werd bij Stroe een eigen basis ge
meten. Het verschil met de berekende
basislengte was minder dan een milli
meter per kilometer, daarom werd er
geen correctie in de coördinaten aan
gebracht.
Voltooiing
De secundaire metingen voor de ver
dichting van het le-ordenet werden
uitgevoerd van 1898 tot 1928. De Eerste
Wereldoorlog vertraagde het meten
van de meer dan drieduizend secun
daire punten doordat meetarbeiders
in verband met de mobilisatie opge
roepen werden. Een jaar na de voltooi
ing van de metingen werden de coördi
naten gepubliceerd. Hierdoor kon ook
het Kadaster het netwerk gaan gebrui
ken. De Rijksdriehoeksmeting had na
45 jaar toen 1,7 miljoen gulden en één
mensenleven gekost. De heliotropist Z.
Tap was namelijk in het eerste jaar van
de le-ordemetingen door een misstap
dodelijk ten val gekomen.
De geschiedenis van de Rijks
driehoeksmeting (vanaf 1930)
Bijhouding en herziening
Direct na de voltooiing bleek dat 290
punten verdwenen of verstoord waren.
In 1930 werd daarom een deel van de
taak en medewerkers van de Rijkscom
missie overgeplaatst naar de nieuw
ingestelde Bijhoudingsdienst der Rijks
driehoeksmeting (RD) bij het Kadaster.
Dit stelde de bijhouding veilig, maar
veroorzaakte tevens een organisatori
sche splitsing tussen het meten van de
positie (RD) en de hoogte (NAP).
Tijdens de Tweede Wereldoorlog wer
den bijna vijfhonderd torens van het
net beschadigd of zelfs geheel vernield.
Bij analyse van de kwaliteit van het net
in de jaren vijftig bleek het r-orde-net
nog van uitstekende kwaliteit. Bij aan
sluiting van het D-ordenet aan Duits
land en Belgié werd dit dan ook niet
opnieuw vereffend. In 1965 werd over
de Afsluitdijk een basis gemeten met
invardraden die geijkt waren op de ijle
basis Loenermark. Ook de resultaten
hiervan gaven geen aanleiding voor
het bijstelen van het lc-ordenet. In de
steden bleken echter veel onafhanke
lijk van elkaar bepaalde RD-punten te
tig. 1. Kaart van
het V'-ordenet, foto
van de O.L.V.-toren
in Amersfoort en de
eerste publicatie van
de coördinaten.
liggen. Daarom werd er besloten tot een totale herziening
en uitdunning van het puntenveld van het 2e- en 3e-ordenet.
De herziening duurde tot 1978. Als onderdeel hiervan werd
in navolging van de Topografische Dienst het nulpunt van
het coördinaatstelsel 155 km naar het westen en 463 km
naar het zuiden verschoven.
Nieuwe meettechnieken
In de loop der jaren veranderde er veel in de manier van
meten. Zo ging men radio- en infraroodafstandsmeters ge
bruiken en werd een aluminium steiger gebruikt als tijde
lijke meettoren. De heliotroop werd vervangen door een
schijnwerper of een telescopische signaalmast. Daarnaast
vergemakkelijkten mobilofoons de communicatie en com
puters de vereffening.
De belangrijkste verandering was de introductie van GPS
als meetmethode in 1987. Door relatieve plaatsbepaling
met twee GPS-ontvangers konden voor het eerst over grote
afstanden nauwkeurige coördinaatverschillen worden be
paald. Hierdoor werd men geconfronteerd met de systema
tische fouten in het RD-net. Deze regionaal gecorreleerde
fouten, die aan de rand van Nederland maximaal 25 cm
ten opzichte van Amersfoort bedroegen, vielen binnen de
specificaties van het net maar gaven problemen bij GPS-me-
tingen. GPS-gebruikers verlangden herziening van het RD-
stelsel, terwijl beheerders en gebruikers van geografische
bestanden geen conversie van hun bestanden wilden.
De huidige stand van zaken van de Rijksdrie
hoeksmeting (in 2007)
Aansluiting op Europa
Het coördinaatstelsel van de Rijksdriehoeksmeting is sinds
2000 per definitie een afgeleide van het officiële Europese
coördinaatstelsel ETRS89, dat op zijn beurt weer gekoppeld
is aan mondiale coördinaatstelsels. De definitie van RD is
onderdeel van de transformatie RDNAPTRANS™2004. Hier
in zijn de historische fouten in het RD-net gemodelleerd.
Daardoor zijn RD-coördinaten eenduidig om te rekenen
naar het onvervormde ETRS89 en zijn de gepubliceerde RD-
coördinaten ongewijzigd gebleven.
GEO-INFO 2007-5
