Fig. 1. Drie gene
raties topografen:
officieren te paard,
burgertopograaf op
de fiets, toekomstige
kadastertopograaf
on-line met GPS.
ten groeide later uit tot de Chromo-Topographische kaart op
de schaal 1:25.000, ook wel bekend onder de naam Bonne
blaadjes (fig. 3). Deze serie verscheen vanaf 1866 in kleur,
in tegenstelling tot de kaart 1:50.000 die in zwart-wit werd
gedrukt.
Reorganisatie
Naast de Dienst der Militaire Verkenningen, waar de voor
lopers van de topografen werkzaam waren, was er een zelf
standig onderdeel dat het drukwerk verzorgde. Uit deze
249
AtArnbaClI'
MSTE11UMI
Topografische kaartseries
Als voorganger van de landsdeklcende
topografische kaartseries geldt de zo
genoemde Kaart van Krayenhoff. Deze
'Groote Kaart van de Bataafsche Republiek'
had de merkwaardige schaal 1:115.200
en verscheen in de periode 1809-1823.
Deze schaal was gebaseerd op de ver
houdingvan 1 duim tot 800 Rijnlandse
roeden.
Het duurde daarna nog geruime tijd
voordat er weer sprake was van een ech
te nationale lcaartserie. Pas in de jaren
vijftig van de negentiende eeuw was er
daadwerkelijk sprake van de productie
van een kwalitatief goede kaartserie,
namelijk de 'Topographische en Militaire
Kaart van het Koningrijk der Nederlanden
op de schaal 1:50.000' (TMK)(fig. 2).
Deze kaartserie heeft later veel be
kendheid gekregen onder de naam
'stafkaart', een naam die tegenwoor
dig ook nog regelmatig wordt gebezigd
voor de topografische kaarten op de
schaal 1:50.000. De nu in gebruik zijn
de kaartbladnummers en de meeste
kaartbladnamen dateren nog van het
ontwerp van deze kaartserie dat reeds
tussen 1820 en 1822 was opgesteld. De
kaarten hadden een formaat van 50 x
80 cm. Later is men overgestapt op hal
ve bladen, waarvan de huidige kaart
bladnummers nog getuigen, omdat
ze een West- en een Oost-blad kennen
(bijvoorbeeld 33 W Apeldoorn).
Hoewel het om militaire kaarten ging,
waren deze kaarten, anders dan vaak
wordt gedacht, niet geheim. Al vanaf
1865 werden de kaarten voor de ver
koop ter beschikking gesteld en dien
den ze tevens al basis voor de water-
staatskaart en de Geologische kaart,
een GIS avant-la-lettre.
Omdat er voor militaire doeleinden
meer gedetailleerde gegevens nodig
waren, met name van de verdedigings
linies als de IJssellinie, de Tielerwaard
en Bommelerwaard, begon in 1864 de
systematische kartering op de schaal
1:25.000. Deze serie lokale strooklcaar-
Fig. 2. Fragment van de 'Topographische en Militaire Kaart van het Koningrijk der Nederlan
den op de schaal 1:50.000' (TMK), uitgave 1854.
Fig. 3. Fragment 'Chromo-Topographische kaart op de schaal 1:25.000', blad 491, uitgave 1921.
GEO-INFO 2007-6
