Een filatelistische loep op 75 jaar MD/AGI
Rijkswaterstaat anders in beeld
In 2008 zal de Adviesdienst Geo-Informatie en ICT (AGI)
- tot 2003 de Meetkundige Dienst (MD) - van Rijkswater
staat na 76 jaar opgaan in de nieuwe Data-ICT-Dienst (DID).
Een reden om op dit feit terug te kijken maar dan op een
voor de lezer van dit blad wellicht ongebruikelijke manier,
namelijk als thematisch filatelist. Dit wil zeggen, het ver
haal in beeld brengen met gebruikmaking van alle filate
listisch materiaal dat ooit door officiële postinstanties op
de wereld is uitgegeven. Bij het huidige onderwerp zal dit
voornamelijk Nederlands materiaal zijn.
Het onderhoud van het Normaal Amsterdams Peil (NAP) was
vanaf 1885 de taak van de Algemene Dienst (AD) van Rijks
waterstaat (zie paragraaf over het NAP). Deze dienst was het
eerste specialistische dienstonderdeel dat binnen de Water
staatsdienst werd ingesteld (1808). In 1998 werd het twee
honderdjarig bestaan van de Rijkswaterstaat gevierd omdat
op 24 mei 1798, als nieuwe nationale waterstaatsorganisa
tie, het Bureau van de Waterstaat werd opgericht (fig. 1).
De Adviesdienst Geo-informatie en ITC (AGI) heette voor okto
ber 2003 Meetkundige Dienst (MD). In het begin van de jaren
twintig van de vorige eeuw is de MD begonnen als het particu
liere 'Geodetisch Bureau' van prof. W. Schermerhorn, de late
re minister-president. De oprichting hiervan was geen eenvou
dige zaak omdat velen niet overtuigd waren van het nut voor
de vorming van een centrale meetdienst met hoogwaardige
kennis. De eerste directeur-generaal van de Rijkswaterstaat,
J.A. Ringers, was die mening wel toegedaan. Nadat de HID's
overtuigd waren geraakt - vooral met het oog op de uitvoering
van de rijkswegenplannen en de aanleg van het Amsterdam
Rijnkanaal - kreeg de oprichting van de Meetkundige Dienst
haar beslag. Op 16 oktober 1931 werden personeel en inven
taris overgeheveld naar de nieuwe Meetkundige Dienst van
Rijkswaterstaat als aparte dienst binnen de Algemene Dienst.
In 1959 werd de MD een zelfstandige Rijlcswaterstaatdienst
(fig. 2). Bij de privatisering in 1990 van de uit 1971 daterende
specialistische Dienst Informatieverwerking (DIV) van Rijks
waterstaat kreeg de MD de zorg voor de technische infrastruc
tuur van de informatievoorziening. Tegen het einde van de
vorige eeuw dekte de naam MD zodoende de lading niet meer
en betrof deze meer Geo-informatievoorziening en informa
tietechnologie (fig. 3). Deze stempel is interessant als voorlo
per van de naamswijziging in Adviesdienst Geo-informatie en
ICT bij de verhuizing naar een nieuw Delfts gebouw in 2003.
Tot slot nog een frankeerstempel van de afdeling Grafische
technieken (fig. 4): dit was de 'eigen' RWS-drukkerij die vanaf
1983 ondergebracht was bij de MD. Inmiddels zijn dergelijke
taken aan de markt overgelaten.
Voor het uitvoeren van landmeetkundige werkzaamheden
heeft men goede betrouwbare instrumenten nodig. Aange
zien ik op postzegels enige mooie voorbeelden van optische
instrumenten heb gevonden, wil ik deze - al zijn ze van vóór
de MD - de lezer niet onthouden.
75 jaar AGI.
Veel meetinstrumenten stammen uit
de scheepvaart. Uit de zeventiende
eeuw stamt de Jacobsstaf (fig. 5) waar
mee men hoeken kan meten en de
hoogte van een bouwwerk kan bepa
len. Tot tegen 1800 was de octant (1/8
van een cirkel 45°)(fig. 6) in gebruik
en werd daarna snel vervangen door
de sextant (1/6 deel van een cirkel
60°)(fig. 7) waarvan de nauwkeurig
heid veel groter was dan de Jacobsstaf.
Omstreeks 1800 kennen we ook de Cir
kel van Borda (fig. 8).
De MD zette in haar beginjaren zoveel
mogelijk het modernste instrumenta
rium in, zoals nieuwe typen theodoliet
(fig. 9) en paste nieuwe meetmethoden
toe, zoals de tachymetrie. Inmiddels
Rijkswaterstaat\200jaar
Fig. 1. frankeerstempel "Rijkswaterstaat 200 jaar" van de MD-
vestiging 's-Heer Arendskerke.
Fig. 2. frankeerstempel Meetkundige Dienst.
1012.97 jjj
yjjbsjy
-NEDERLAND-
QUO
Fig. 3. frankeerstempel Geo-informatievoorziening en informatie
technologie.
rijkswaterstaat m? :)j
NEDERLAND-
OHO
Fig. 4. frankeerstempel Grafische technieken.
0120
De oprichting van de Meetkundige Dienst
Het instrumentarium van de Meetkundige Dienst
MK
CA, Adviesdienst
Geo-informatie en ICT «2T
TPG Post
Port betaald
Port payé
Pays-8<ts
rNEDERLAND-
CENT
Geo-informatievoorziening
en
Informatietechnologie
/•v/ y*\
CENT
W7 hu ?3?tn
C ministerie "'l ö-~ 4p\
van verkeer en waterstaat HtA
- grafische technieken
W7 HRE23S09 VÉI
NEDERLAND
CENT
(T^triirasier:»Ul
van vei keer en waterstaat
meetkundige denst
GEO-INFO 2007-7/8
