Open kaart of doorgestoken kaart?
Kartografie van de provincies Holland
en Utrecht op het web
Kartografen zijn net mensen. Ze maken wel eens een fout en ze kijken graag bij elkaar af.
In de zestiende eeuw was dat niet anders. In 1595 publiceerde de Antwerpenaar Filips Galie een
kaartje van het gewest Holland voor de zakatlas Epitomeeen verkleinde versie van de befaamde
wereldatlas van Abraham Ortelius. Op het kaartje stroomt de Vecht van Utrecht naar Amsterdam
in plaats van naar AAuiden. Voorts ontbreekt het Zuid-Hollandse eiland Putten. In 1601 bracht
een andere Antwerpenaar, Johannes Keerbergen, een concurrerende zakatlas op de markt.
Keerbergen maakte hiervoor onder andere een getrouwe kopie van het kaartje van Holland (fig. 1).
Zó getrouw dat zelfs de fouten van de Vecht en het eiland Putten werden overgenomen!
Holland en Utrecht door het echtpaar
Dick Blonk en Joanna Blonk-Van dei-
Wijst (begin 2007 helaas overleden)
- oud-medici en publicisten op het ge
bied van de historische kartografie -
past dan ook feilloos binnen het huidi
ge karakter van de kaartenverzameling.
Aangezien het jaarlijks aanschafbudget
voor kaarten gering is, steunt de uitbrei
ding van de collectie oude kaarten voor
een belangrijk deel op dergelijke giften.
Voor de Utrechtse verzameling valt te
denken aan een eerdere particuliere
gift van een negendelige Atlas maior van
Joan Blaeu en aan de duizenden oude
kaarten uit de nalatenschappen van de
hoogleraren Moll en Ackersdijck. De
schenking van de kaarten van Holland
en Utrecht mag, met andere woorden,
gekoesterd worden.
Deze bijdrage geeft een globaal histo-
risch-kartografisch overzicht van de
in de website opgenomen kaarten, die
alle commercieel zijn uitgegeven. En
kele bijzondere en opmerkelijke kaar
ten zullen nader worden toegelicht.
Tenslotte volgen enkele bespiegelingen
over de digitale beschikbaarstelling
van de kaarten.
Holland en Utrecht in histo-
risch-kartografisch perspectief
De historische kartografie van de pro
vincie Holland is recentelijk breedvoerig
en voortreffelijk uit de doeken gedaan
door het echtpaar Blonk [Blonk Blonk-
Vele andere voorbeelden van dergelijk kopieergedrag
zijn nu aan te treffen op internet: op de website Gedi
gitaliseerde kaarten/Digitized maps toont de Universiteitsbi
bliotheek Utrecht ruim 120 uit een particuliere schenking
verkregen kaarten van de provincies Holland en Utrecht uit
de periode 1558-1882 [//kaarten.library.uu.nl/j. De gedrukte
kaarten bieden een treffend overzicht van de kartografische
en geografische ontwikkeling van het Nederlandse econo
mische kerngebied.
De oude kaarten van Holland en Utrecht zijn een welkome
aanvulling op het al rijke kartografische bezit van de Uni
versiteitsbibliotheek Utrecht. Het is momenteel één van de
grootste algemene kaartenverzamelingen van het land: de
collectie telt ongeveer 135.000 kaartbladen, 5.500 atlassen en
zo'n 6.000 oude kartografische documenten van vóór 1850
[Van Egmond, 2005a en b[. Het collectieprofiel is erop gericht
om met name van het Nederlandse grondgebied kaartma
teriaal te verzamelen. Kaarten van Utrecht mogen zich van
zelfsprekend in een bijzondere belangstelling verheugen. De
gulle schenking van meer dan 120 kaarten van de provincies
dr. M. van
conservator
van de Kaarten-
^pér^me.lln§M
Fpculteit
Ceowetemchop
pen (Universi
teitsbibliotheek
Fig. i. Op het westen
georiënteerde kaart
van Holland door
Johannes Keerbergen
(1601), opgenomen
in het Epitome van
1609/1612 (Utrecht
UB, Kaart Blonk
HOL-22).
HOLLAND IM COMITATVS.
OccidentTil
nar ia
blaf Ie
nétten,-'
Plbiini
GEO-INFO 2007-9
