Maatregelen om belemmerin
gen te verzachten
mogen hun gemaakte kosten inclusief
een redelijk rendement op hun investe
ringen verhalen op afnemers. Dit mo
del wordt op basis van een wettelijke
regeling gehanteerd door bijvoorbeeld
het Kadaster, dat geheel afhankelijk is
van eigen inkomsten. Voor de meeste
overheidsorganisaties geldt echter dat
geo-informatie wordt ingewonnen en
bijgehouden als onderdeel van (andere)
wettelijke taken. Aangezien die kosten
worden betaald uit de jaarlijkse begro
ting, zijn die instanties daarvoor niet
direct afhankelijk van de inkomsten
uit geo-informatie. Voor deze geldt dat
zij - behoudens andere regelgeving zo
als die inzake Markt en Overheid - hun
gegevens tegen verstrekkingkosten
zouden kunnen leveren.
Terughoudend gebruik van beroep
op intellectueel eigendom
De overheid werkt al een aantal jaren
aan de ontsluiting van overheidsinfor
matie. Programma's zoals de Elektro
nische Overheid en de Andere Over
heid dragen hier voor een grote mate
aan bij. Ook binnen Europa heeft het
beschikbaar stellen van overheidsin
formatie voor hergebruik een hoge pri
oriteit (PSI-Richtlijn en INSPIRE). Het
is echter niet voldoende dat de infor
matie openbaar is, de informatie moet
ook kunnen worden hergebruikt, dat
wil zeggen toegankelijk en beschikbaar
zijn voor andere gebruikers. Dit bete
kent dat overheidsinstanties bij het be
schikbaar stellen van databestanden in
mindere mate een beroep zouden moe
ten doen op de rechten van intellectu
eel eigendom, ook niet om daaraan
allerlei bezwarende voorwaarden te
stellen. Alleen op deze manier zal het
mogelijk zijn een bloeiende industrie
van value-added producten en services
te laten ontstaan in Nederland.
Onderzocht zou moeten worden in
hoeverre het concept van de Creatieve
Commons (zie kader) zou kunnen wor
den gebruikt om de voorwaarden waar
onder overheden hun data thans op de
markt brengen te stroomlijnen, om zo
doende op eenvoudige wijze overheids-
data vrij te geven dan wel laagdrempe
lig ter beschikking te stellen. Dit zal
ook een stap in de goede richting zijn
om de consistentie van licentievoor-
waarden tussen de verschillende over
heidsorganisaties te bevorderen.
Creative Commons
Creative Commons (CC) is in 2001 opgericht in de VS door prof. Lawrence Lessig omdat hij
van mening was dat het VS auteursrecht de ontsluiting van wetenschappelijke werken en
creatieve werken van (beginnende) auteurs via het internet teveel beperkt. In plaats van
de auteursrechtelijke "all rights reserved" benadering werkt CC aan een "some rights re
served" benadering. CC biedt een licentiesysteem aan waardoor werken (via het internet)
met behoud van bepaalde auteursrechten laagdrempelig verspreid en voor hergebruik ter
beschikking kunnen worden gesteld. Door het gebruik van symbolen voor de verschillende
licentievoorwaarden, kan in één oogopslag worden gezien wat wel en wat niet mag. Er zijn
nu in bijna 40 landen CC-organisaties opgezet en de Amerikaanse licenties zijn omgezet
naar het nationale recht van de betreffende landen. In Nederland is dit in 2004 gedaan door
het Instituut voor Informatierecht van de Universiteit van Amsterdam. CC-licenties zijn po
pulair: eind 2006 waren er meer dan 140 miljoen!
Creative Commons Nederland biedt standaardlicenties aan waarmee een licentiegever wer
ken ter beschikking kan stellen aan derden. Naast standaardclausules die voor elke licentie
verplicht zijn, zoals verplichte naamsvermelding, bevatten de CC-licenties elk een of meer
van de volgende voorwaarden:
de licentienemer mag een werk wel of niet voor commerciële doeleinden gebruiken;
er mogen wel of geen bewerkingen worden gemaakt van het werk (afgeleide werken);
het is wel of niet verplicht om de bewerkingen onder dezelfde licentievoorwaarden aan
te bieden aan derden (gelijk delen).
Van de CC-licentievarianten bestaan steeds drie versies: een lekenversie van enkele regels
in simpel Nederlands met relevante symbolen; een juridische versie van enkele pagina's
die bindend is en een computerleesbare versie bestaande uit een XML-vertaling van de li
centie die ervoor zorgt dat zoekmachines en dergelijke het werk kunnen identificeren aan
de hand van de gebruiksvoorwaarden. Dit bevordert het kunnen vinden van bestanden die
geschikt zijn om te gebruiken voor eigen doeleinden.
Overheidsbeleid Markt en Overheid
Stond na het rapport van de Commissie Cohen vooral cen
traal het creëren van een gelijk speelveld voor publieke en
private partijen bij het op de markt brengen van data in de
handen van de overheid, tegenwoordig richt de discussie
zich vooral op de mogelijkheden tot vrije verstrekking, dan
wel het toegankelijk maken van databestanden om daarmee
de kenniseconomie binnen Nederland te bevorderen. Deze
beleidswijziging - die ook ten grondslag heeft gelegen aan
de PSI-Richtlijn - is echter nog niet neergelegd in formele
wetgeving of beleidsstukken. Er is voorts onduidelijkheid
over de wettelijke status van de hiervoor reeds genoemde
"Aanwijzingen". Moeten deze als richtlijnen worden be
schouwd of als min of meer formele regelgeving? Bovendien
gelden de "Aanwijzingen" alleen voor de rijksoverheid. De
lagere overheden vallen niet onder het regiem van Markt en
Overheid en de ZBO's zoals het Kadaster vallen onder eigen
specifieke wetgeving. Er was in 2005 een nieuw ontwerpwets-
voorstel opgesteld inzake de verhouding Markt en Overheid.
Maar met de komst van het nieuwe kabinet is dit wetsvoor
stel weer ingetrokken. Zolang er geen nieuw beleid wordt ge
formaliseerd zal deze onduidelijkheid blijven bestaan.
Basisregistraties
In kader van de efficiëntere overheid wordt tussen 2007
en 2009 een aantal basisregistraties ingevoerd. De basisre
gistraties zijn bedoeld om gegevens die intensief worden
gebruikt in meerdere beleids-, uitvoerings- en handhaving-
ketens te stroomlijnen. Door de basisgegevens vast te leggen
in een stelsel van registraties, ontstaat ordening in deze
grote hoeveelheid aan gegevens en neemt de kwaliteit daar
van toe. De overheden moeten verplicht gebruik maken van
deze basisregistraties en mogen deze bestanden niet meer
zelf aanleggen. Burgers en bedrijven hoeven slechts eenma-
GEO-INFO 2007-9
