betreft hoeven we maar te denken
aan kartografische topstukken, zoals
de oudste kaart van Amsterdam door
Cornells Anthonisz. uit 1544, de grote
kaart van noordelijk Holland van Joost
Jansz. Beeldsnijder uit 1575, de vele
kaarten van Petrus Plancius, de zee
kaarten op perkament, de tientallen
wandkaarten uit de Gouden Eeuw en
de vele duizenden losse atlaskaarten
uit het verre verleden. Tientallen at
lassen van Abraham Ortelius, zeven
meerdelige Atlassen Maior van Joan
Blaeu, talloze stedenboeken van Braun
Hogenberg, Blaeu, Janssonius en De
Wit maken deel uit van de honderden
atlassen van vóór 1800 in de kartogra
fische collectie van de UvA (fig. 11).
Naast al die andere bijzondere collec
ties verplicht dit bezit tot bekendma
king in kringen breder dan alleen de
universitaire gemeenschap en de we
tenschappelijke wereld. De digitalise
ring ervan is natuurlijk in volle gang,
internet brengt de beelden bij u thuis.
Maar niet-aflatend is de belangstelling
voor de tastbare objecten zelf. Daarom
zijn in de afgelopen tientallen jaren
met enige regelmaat tentoonstellingen
georganiseerd rond kartografische of
geografische thema's, gebruikmakend
van deze documenten. Daarvoor was op
de oude locatie al een mooie tentoon
stellingszaal ingericht. Aan die functie,
het breder zichtbaar maken van al dat
bijzonders, is in het nieuwe gebouw
een nog hogere prioriteit gegeven. Om
op de begane grond een royale, profes
sioneel geoutilleerde tentoonstellings
ruimte te kunnen realiseren, waren
vrij ingrijpende bouwkundige aanpas
singen nodig. Het resultaat is een grote
expositieruimte van 250 m2. De drie
ledigheid ervan verraadt de structuur
van de drie oude 'Vingboonspanden',
die gebouwd werden in opdracht van
de regenten van het erachter liggende
Sint Pietersgasthuis, het latere Binnen
gasthuis. De 'Gasthuyshofpoort' is de
hoofdingang van het gebouw van de
Bijzondere Collecties geworden.
Veel documenten in de 'Bijzondere
Collecties' werden eeuwen geleden ver
vaardigd binnen een straal van slechts
één kilometer verwijderd van waar
zij nu bewaard worden. Zo blijven de
boeken, handschriften, prenten, kaar
ten en atlassen, die zelf een belangrijk
aspect van de geschiedenis van Am
sterdam vertegenwoordigen, ook in fy
sieke zin verweven met de historie van
de hoofdstad.
Besiuit
Ter gelegenheid van de opening van het nieuwe gebouw voor
de 'Bijzondere Collecties' is bij uitgeverij Waanders het boek
'Bijzondere Collecties, naar een nieuwe bibliotheek' versche
nen met verrassende foto's van Bettina Neumann. De tek
sten, waaraan alle conservatoren meegewerkt hebben, gaan
over het 'oneindige' aantal zogenaamde herlcomstcollecties,
toegelicht aan de hand van een aantal opvallende stukken.
Voor de kaarten en atlassen moet de KNAG-collectie als be
langrijkste herkomstcollectie aangemerkt worden. Als bijzon
dere documenten uit de kartografische collecties van UB en
KNAG worden onder meer de kleine globe van Willem Jansz.
Blaeu, de achtdelige Atlas Maior van de gebroeders Ottens
en een opgerolde Japanse provincieatlas uit de negentiende
eeuw behandeld. In de openingstentoonstelling 'Amsterdam
in de Wereld - de Wereld in Amsterdam' stonden een aantal
toppers centraal, zoals de voornoemde oudste kaart van Am
sterdam door Cornelis Anthonisz. (1544), het Blaeukabinet
met Atlas Maior (1664), de grote wereldkaart van Frederick de
Wit uit circa 1660, de belangrijkste oude en moderne globes
en de Bosatlas vanaf 1877. Het gebouw en de tentoonstelling
werden op 11 mei 2007 geopend door H.M. Koningin Beatrix.
Na de krachtsinspanning van de verhuizing en al deze fees
telijke activiteiten zijn we inmiddels weer aanbeland in de
realiteit van alledag. Nieuwe plannen worden ontwikkeld,
passend in een meerjarenperspectief tot 2013. Hoe het nu
verder gaat met de collectievorming, de ontsluiting, de pre
sentatie en de conservering zal daarin centraal staan. Be
schikbaarstelling van geo-informatie enerzijds en behoud
van cultureel erfgoed anderzijds zullen daarbij hand in hand
moeten gaan. Meer dan ooit zullen bij het maken van keuzen
in dat spanningsveld de immense veranderingen op het ge
bied van de informatietechnologie een grote rol spelen.
Literatuur
Amsterdam in de wereld, de wereld in Amsterdam.
Amsterdam: Bijzondere Collecties, 2007.
Biemans, J.A.A.M. (eindred.), Bijzonder boek: bijzondere
collecties. Amsterdam: Universiteitsbibliotheek, Amster
dam 2004.
Lommen, M.M.J.J.P.E. (samenst. en red.), Bijzondere collec
ties naar een nieuwe bibliotheek. Waanders, Zwolle 2007.
Werner, J.W.H., De cartografische traditie. In: H. Knippen
berg en M.C. van Schendelen (red.), Alles heeft zijn plaats:
125 jaar Geografie en Planologie aan de Universiteit van
Amsterdam, 1877-2002. Aksant, Amsterdam 2002,
p. 275-294.
Werner, J.W.H., De kaarten- en atlassencollectie van het
Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap in
de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. In: NVK publika-
tiereelcs 1997-22, p. 63-82. Ook verschenen in:
Kartografisch Tijdschrift XXII1997-3, p. 21-33 en op
Webdoc: //cf.uba.uva.nl/nl/collecties/kaarten/publikaties/
knagartikel.html
Werner, J.W.H., De nieuwe Kaartenzaal van de Universi
teitsbibliotheek Amsterdam officieel geopend.
In: Kartografisch Tijdschrift XXII1996-1, p. 23-28.
Werner, J.W.H., Planning the new map Library: the Amster
dam University Library Case. In: LIBER quarterly: the jour
nal of the European Research Libraries 8 1998-2, p. 212-222.
Eveneens op: //liber-maps.kb.nl/articles/wernerlO.htm
GEO-INFO 2007-11
