Ontwikkeling
THEO DORUS POLDER
Soorten kaarten
mutaties voorkwamen moesten de kaarten en de lijsten Cartouche en kom-
regelmatig worden vernieuwd waardoor veel landmetersar- pasroos, J.B. Adan.
beid werd gecreëerd.
Ten tijde van de Bataafse omwenteling (omstreeks 1800)
werden de gronden van de Markies overgedragen aan de
overheid, maar de behoefte aan kaarten (en dus aan land
meters) bleef. Met de invoering van het Koninkrijk Hol
land werd tevens een aanvang gemaakt met een Hollands
Kadaster (1807) en daarin had Johannes Baptiste Adan
een behoorlijke inbreng. Hij leverde hiervoor o.a. diverse
uitvoeringsmodellen. Na een tijdelijke stop in dat werk,
als gevolg van de inlijving bij Frankrijk (1811) en het daar
uit voortvloeiend besluit tot oprichting van een Kadaster
volgens Frans model, werd er op basis van de Recueil Mé-
thodique verder gewerkt. De kaarten werden vanaf die
tijd volgens strakke richtlijnen eenduidig vervaardigd, de
hoeken werden secties genoemd en de percelen werden
volgens een vaste methode genummerd. Gebouwen wer
den in een plat vlak afgebeeld. Later werd dit wel eens
betreurd omdat van gebouwen op pre-kadastrale kaarten
veel meer is te zien van de aard van de gebouwen en zelfs
van de soort dakbedekking. In 1830 was de landmeetar-
beid gereed, mede dankzij de inbreng van Johannes Bap
tiste Adan en in 1832 kon het Kadaster officieel worden
ingevoerd. Van hem kan worden gezegd dat hij twee heren
heeft gediend, de Markies van Bergen op Zoom en het Ne
derlandse Kadaster.
'é&n+'rp't'S'**'*
v. Y. rv/rfW»./«*>y
rt/f Y' Cf/-*//- - /**-(--/
i'- 'tJypttf'f *+/-> jC*. rs- „rmnjSmrjpH.***
■I::..-.::
Znttufi
heid (detail).
In de loop der tijden is ook een grote ontwikkeling geweest
in de landmeetinstrumenten waardoor beter meetwerk mo
gelijk werd, al was voor 1800 het gebruik van verschillende
maateenheden (roeden) heel lang een belemmering, omdat
vrijwel elk dorp een eigen roede hanteerde (Bossche, Bre
dase, Gastelse, Putse, Steenbergse, Schouwse, Brusselse en
Gentse roede). Bij de Adan-kaarten overheerst het gebruik
van de Blooise roede, hier ook wel
Markiezaatse roede genoemd.
Na 1800 werd met de Ne
derlandse el gemeten en
later schoorvoetend in
meters. Maar vrijwel
alle Adans zullen hun
arbeid met behulp
van het winkelkruis
of de Hollandse cirkel
hebben uitgevoerd.
Kartografisch veranderde
Halve Hollandse
cirkel op expositie in
Bergen op Zoom.
Cartouche met
schaalstok met
dubbele maateen-
CAARTE endc.M-E ETI NGE
van den nieuwen-bedykten-
er ook een en ander. Er ontstond meer
uniformiteit. Huizen, eerst 'in opstand'
getekend werden later als plattegrond
afgebeeld. Ook werden meer symbolen
gebruikt, bijvoorbeeld voor de noordpijl
en voor het cartouche met de naam van
het gebied.
De kaarten van alle Adans vertonen
gelijksoortige opzet en kartografische
stijlen, al zijn hier en daar ook onder
ling verschillen waarneembaar. De
kaartstijlen werden overigens vaak
mede bepaald door de opdrachtgever
die aanwijzigen gaf over de schaal, de
lettersoort, de cartouche en de inkleu
ring en welke topografische elementen
moesten worden opgemeten en gete
kend (huizen al of niet gekleurd en/of
in opstand).
Globaal kunnen de Adan-kaarten in
een aantal soorten worden ingedeeld:
overzichtskaart van heerlijkheden, zoals
de Generale domeinkaart van het
Markiezaat van Bergen op Zoom,
een uit elf bladen bestaande kaart
waarop het gehele gebied van het
Markiezaat voorkomt. Ook voor
Wouw en IJsselstein zijn dergelijke
overzichtskaarten vervaardigd.
overzichtskaart van polders zoals de
kaarten van de ingedijkte Augusta-
polder uit 1788 (Johannes Baptiste
Adan) met perceelnummers en in
gekleurd per eigenaar en de Theo-
doruspolder.
ARTE
j Marquisal etc—
Berg op Zoom.
j Z?f>S*rs/f//srf,/ ,r J's/ J'"/ ,/fr/sr/.
W Jt/»» f fc
fJ'mrUnJ .IJtt rr/r/l.
./,j Jff/sirtJ,
Q riar/fet J/su/Sq/tfy r,
ffpt/t/A et/A V Zt, ./isms,/, /,sJAy,
Ji/*,, Ssrr/s^ /w
<W/W/* /w .iïo/fyr,/ MvC /t
,-na/ri (nti/t/fa /W/B* sA/j6,, J
A
GEO-INFO 2008-2
