Het echte landmeetwerk
P
Adellijk bezit
perceel achttien vanaf de eerste Adankaart gevolgd en voort
durend op kadasterkaarten uitgesplitst tot de situatie in
1962. Foto's ernaast brengen de werkelijke situatie in beeld.
Een wandgrote afbeelding toont de achttiende-eeuwse
landmeter aan het werk op een tekening van Dirk Langen-
dijk. Van het gebruikte instrumentarium uit de tijd van
de Adans zijn te zien: een (halve) Hollandse Cirkel, volgens
de toelichting om horizontale hoeken mee te meten, een
prachtig opgepoetst waterpasinstrument van omstreeks
1860 voor de metingen ten behoeve van waterkeringen en
dijkaanleg; een mooi kistje met een uitgebreide landme
tersuitrusting (meet- en tekenmateriaal) ook wel 'zwitsers
zakmes' genoemd. En natuurlijk ontbreekt ook het nodige
tekenmateriaal niet zoals een pantograaf, proportieliniaal,
passers, trekpennen en een inktwrijfbakje.
Landmeetploeg aan
het werk. Naar een
tekening van Dirk
Langendijk uit 1750
van 'De belegering
van Bergen op Zoom'
(eigendom van de
Universiteit van
Tilburg).
Maar in dit verslag laten we niet alle
mooie dingen zien. Daarvoor moet je
zelf naar Bergen op Zoom en Roosendaal.
Dat kan nog tot 15 juni 2008. En voor wie
zich verder wil verdiepen in de Adan-his-
torie kan het boek van Martijn Storms
een goede handleiding zijn. Het bevat
een door Storms samengestelde catalo- Generale domeinkaart Westkwartier met verdedigingswerken en forten (J.B. Adan, 1785).
cMo'crflraclCn
BVYt
KR- DEN
fJCccrijKhc ifdt
ZOOM
HFfflU'
b f rcra op mcarnMl
NU UW;
'deer Jen
'Polder.
De afgebeelde foto's van de kaarten zijn
beschikbaar gesteld door het Historisch
Centrum het Markiezenhof. Andere foto's
zijn van de auteur.
De Adans hielden van al hun opdrachten nauwkeurige regis
ters bij zoals blijkt uit geëtaleerde meetregisters van Henri
Adan en van Johannes Baptiste Adan. Uitgelegd wordt dat
een landmeter geadmitteerd moest worden en opgeleid,
waarvoor gebruik werd gemaakt van het studieboek Prak
tijk des Landmetens van Sens, Dou en Cardinael. Ook heb
ben enkele modellen voor het maatboek voor het Hollandse
Kadaster (ongeveer 1800) en de latere (Franse) Kadastrale
Receuil méthodique (1812) een plaatsje in de vitrine gekre
gen, hoewel die laatste pas in beeld kwam toen het Kadaster
moest worden opgericht waarmee het einde van de particu
liere landmeters werd ingeluid.
Een aparte hoek is ingericht voor opdrachtgevers uit de
adelstand. Daar de Adans vanaf het begin veel opdrachten
hebben uitgevoerd voor de Markies van Bergen op Zoom,
ontbreekt zijn beeld ook niet op deze plek en natuurlijk
ook niet de belangrijkste en eerste opdracht: de vervaardi
ging van de uit elf delen bestaande Generale Domeinkaart.
De mooiste exemplaren daarvan zijn hier getoond. In de
hoek 'Kaarten en metingen van bezittingen van adellijken'
zien we een overzichtskaart van de Baronie van IJsselstein
en de (lange) kaart van Noord-Polsbroek, Schoutambt van
Benschop.
Een apart hoofdstuk vormt het complete Landboek van Steen
bergen bestaande uit een serie van elf
kaarten en een register met gegevens.
Een grote overzichtskaart toont het ge
hele gebied, Stad en land van Steenber
gen (JB 1820). Ook zijn nog enkele mooie
hoevenkaarten te zien met bezittingen
van een eigenaar: hoeve Vosberg en hoe
ve de Lantaarn.
Handig
landmeetkistje.
gus van vrijwel alle Adankaarten, com
pleet met afbeelding, beschrijving en
toelichting. Bovendien zijn er interessan
te artikelen in opgenomen van respectie
velijk: Karei Leenders, over het West-Bra
bantse landschap; Yolande Kortlever, de
geschiedenis van het Markiezaat Bergen
op Zoom; Luc Janssens, het landmeter
schap in Brabant en Joss Hopstaken, de
familiegeschiedenis van de Adans.
Bron en verdere informatie:
Martijn Storms, Drie generaties Adan, West
Brabantse landmeters in de 18e en 19e eeuw,
ISBN 978 90 6194 040 1; Uitgeverij Hes
De Graaf publishers, 't Goy-Houten, prijs
€39,50.
GEO-INFO 2008-2
