Geo-info in Onderzoek en Onderwijs
Atlasgekte
Menno-J^n Kraak
Nummer 1, dat was de plaats die een
atlas innam in de boekentop-tien van
twee maanden geleden. Dit was nog
niet eerder vertoond met een atlas. De
desbetreffende atlas was de nieuwe
Bosatlas van Nederland, niet te verwar
ren met de Bosatlas, de schoolatlas die
we allemaal goed kennen en waarvan
in het voorjaar ook een nieuwe editie
was verschenen. Nummer 1 was (eind
vorig jaar) goed voor meer dan vijf
tigduizend exemplaren en geeft een
uitgebreid thematisch beeld van ons
land. In de pers was veel aandacht voor
deze atlas en de premier nam het eer
ste exemplaar in ontvangst. Van Wol-
ters PR-machinerie kunnen we als geo-
gemeenschap nog wel wat leren.
Nederland is atlasgek - net als ik ove
rigens - zoveel mag wel duidelijk zijn,
want naast deze atlassen zijn er mo
menteel ook allerlei facsimile-atlassen
verkrijgbaar, zoals de Atlas Major van
Johan Blaeu uit 1665. Deze is te koop
als reusachtig boekwerk van bijna acht
kilo maar is ook in regionale uitgaven
beschikbaar met bijvoorbeeld alleen
de kaarten van de Lage Landen. Het
is grappig te zien dat het opknippen
van atlassen, al is het op een moderne
manier, nog steeds gebeurt. Handela
ren in tweedehandse atlassen hadden
(hebben) de (verwerpelijke) gewoonte
kostbare atlassen te verknippen en de
losse kaartbladen te verkopen om zo
meer te vangen bij de verkoop dan in
het geval van een enkele atlas. Onze
zustervereniging KNAG is ook bij di
verse grote atlas-uitgeefprojecten be
trokken; onder andere een serie kloeke
atlassen met kaartmateriaal van onze
Verenigde Oost-Indische Compagnie.
Al deze omvangrijke boekwerken
zijn niet goedkoop en toch loopt de
verkoop als een trein. Wegenatlassen
zie je in Nederland in tegenstelling
tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten
niet veel. Die rol heeft TomTom over
genomen. Heeft de ANWB hieronder
te lijden? Ja en nee: ze krijgen, via de
alarmcentrale, naar ik uit de krant ver
nam, wel steeds meer hulpoproepen
van mensen die de weg kwijt zijn en
ergens midden in Frankrijk staan om
dat TomTom het niet meer weet of is
uitgevallen. Maar de ANWB heeft een
goede band met atlassen, zij zijn im
mers de uitgever van de populaire to
pografische provincie-atlassen.
Ook internationaal verschijnen regel
matig nieuwe atlassen. Zo was 2007
een goed jaar. Van de atlas der atlas
sen, the Times Comprehensive Atlas,
verscheen een nieuwe editie. Zoek je
een plaats? Dan staat deze vast wel tus
sen de meer dan tweehonderdduizend
andere namen in het register. Van deze
atlas bestaan ook diverse varianten,
van de comprehensive tot een klein
zakatlasje. Dit is relatief eenvoudig te
realiseren omdat de atlas tegenwoor
dig uit een digitaal bestand wordt ver
vaardigd. Ook de National Geographic
Society heeft een grote referentie-atlas
die op allerlei manieren in andere pu
blicaties terugkomt, zoals schoolatlas
sen. Teleurstellend bij de grote atlas
van National Geographic, de om zijn
innovatieve thematische kartografie
beroemde organisatie, is de webeditie
bij de papieren atlas. De grafische kwa
liteit is beneden de standaard van Na
tional Geographic. Het kaartmateriaal
beschikbaar via Google Earth, Google
Maps en vergelijkbare producten zou
je met een beetje fantasie ook atlassen
kunnen noemen. Snel zoeken en vin
den in grote hoeveelheden gegevens
gaat prima maar dit staat niet garant
voor goed kaartontwerp.
De combinatie van up-to-date gegevens
met een superieure grafische kwaliteit
is wat het RGI project 'Atlas van Neder
land' nastreeft. De gegevens waarop
de kaarten van de atlas gebaseerd zijn
worden als het ware direct afgetapt uit
de national geodata infrastructuur.
Men kijkt dus altijd naar de meest re
cente gegevens. Daarbij staat een hel
der kartografisch ontwerp voor ogen
dat de atlas zijn eigen smoel geeft.
Een dergelijke interactieve web-atlas
is bedoeld als beleids- en beslissings-
ondersteunend instrument. Omdat je
een 'echte' atlas moet kunnen ruiken
(hierbij doel ik op het papier) is er vast
en zeker een markt voor de van de in
teractieve nationale atlas afgeleide ge
drukte atlas(jes). De geur van een atlas
is vast geen argument voor Wolters om
een uitgeef-avontuur aan te gaan maar
misschien zijn dat de via de nationale
atlas beschikbaar gekomen gegevens
wel.
Menno-Jan Kraak
ITC - International Institute of
Geo-Information Science and
Earth Observation Department of
Geo-Information Processing
E-mail: kraak@itc.nl
GEO-INFO 2008-2
