Cultuurhistorische informatie van Rijkswaterstaat
Inzet Geoservices op komst
Bij aanleg, onderhoud en aanpassing van het hoofd(vaar)-
wegennet moet zorgvuldig omgegaan worden met de
aanwezige cultuurhistorische waarden. Het advies is daar
om: neem cultuurhistorie al vanaf het begin van een pro
ject mee! Sinds kort kan Rijkswaterstaat dat heel eenvoudig
doen omdat het Netwerkmanagement Informatie Systeem
(NIS) is verrijkt met gegevens over cultuurhistorische waar
den langs het hoofd(vaar)wegennet. Deze bestanden zijn
vooralsnog alleen binnen Rijkswaterstaat te raadplegen. In
de toekomst komt de informatie ook voor externe gebrui
kers beschikbaar.
Het NIS levert allerlei digitale geo-informatie over de net
werken (wegennet, waterwegennet en watersystemen) die
in beheer zijn bij Rijkswaterstaat. Dit zijn bijvoorbeeld
gegevens over de technisch-constructieve kenmerken van
kunstwerken en van de ecologische hoofdstructuur. Deze
gegevens zijn digitaal met elkaar te combineren door kaart-
lagen over elkaar te leggen. Het NIS is in opdracht van het
Bestuur van Rijkswaterstaat opgesteld. Arnoud Elenbaas
van de Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS): 'In de top van
de organisatie is veel vraag naar corporate informatie. Waar
mensen vroeger alleen hun eigen gebied konden overzien
kan het NIS heel snel de beheersinformatie over het totaal
leveren.' Een mijlpaal is dat sinds eind 2007 ook de onlangs
geïnventariseerde cultuurhistorische waarden langs de
hoofd(vaar)wegen zijn toegevoegd.
Door cultuurhistorische gegevens te koppelen aan de di
gitale geo-informatie in het NIS, valt gemakkelijk vast te
stellen of er cultuurhistorische waarden in een plan- of
werkgebied aanwezig zijn waarmee rekening moet worden
gehouden. Het NIS maakt daardoor een goede cultuurhis
torische start mogelijk. De aanwezigheid van cultuurhis
torische waarden is zowel van belang bij de aanleg als bij
beheer en onderhoud. Ideaal zou zijn als in de planvor
mingsfase meteen aandacht aan cultuurhistorie wordt be
steed. Cultuurhistorie omvat de deelgebieden historische
bouwkunde (molens, boerderijen, sluizen, bruggen), histo
rische geografie (dijken, linies, verkaveling) en archeologie
(terpen, hunebedden, grondsporen, vondsten). Voor histo
rische bouwkunde zijn alle rijksmonumenten, in beheer
bij de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en
Monumenten (RACM), uit de ObjectenDataBank (ODB) op
genomen. Voor archeologie zijn alle rijksmonumenten en
alle bekende vindplaatsen (uit de Archeologische Monu-
mentenKaart [AMK]) opgenomen, evenals een landsdek-
kende classificatie van de trefkans op archeologische waar
den (Indicatieve Kaart Archeologische waarden [IKAW]) en
de Globale Archeologische Kaart van het Continentaal Plat
(alle in beheer bij de RACM). Voor historische bouwkunde
en archeologie is naast landelijke data een voor Rijkswa
terstaat relevante uitsnede aanwezig. Voor historische ge
ografie is alleen een uitsnede opgenomen (uit CultGis, in
beheer bij het ministerie van LNV).
Archeoloog Eli
Gehasse: 'Hoe eerder
cultuurhistorische
gegevens bekend zijn
hoe beter!'
Quick scan
Deze informatie komt van pas in de
verkenningenfase van infrastructurele
projecten bij een quick scan op de aan
wezigheid van cultuurhistorische waar
den in het plan- of werkgebied. Voor elk
cultuurhistorisch deelgebied zijn 45 ob
jecten geselecteerd die, geordend naar
regionale Rijkswaterstaatsdienst, in
woord en beeld worden beschreven in
het boek 'Erfgoed langs weg en water'
(Rijkswaterstaat 2007). 'Hoe eerder cul
tuurhistorische gegevens bekend zijn
hoe beter!', vindt Eli Gehasse, specialist
voor archeologie bij RWS DVS. 'Als alle
mogelijkheden nog open zijn, kunnen
cultuurhistorische waarden mooi inge
past worden in een project.' Om die re
den heeft RWS DVS een inventarisatie
laten maken van de cultuurhistorische
waarden langs het hoofd(vaar)wegen-
net. De volledige inventarisatie is in de
vorm van GIS-kaarten beschikbaar via
de portal van het NIS.
Met name bij planvorming kunnen de
gegevens niet vroeg genoeg boven tafel
komen. Een voorbeeld waar cultuur
historie letterlijk een plaats kreeg in
een aanlegproject is de A50. Ter hoogte
van Wolfheze omzeilt de weg vijftien
grafheuvels, daterend uit de Jonge
Steentijd tot de Ijzertijd (2800-500 voor
Chr.). In hetzelfde Veluwegebied ten
noorden van Arnhem is bij de aanleg
van de A50 eveneens rekening gehou
den met de nog aanwezige structuur
van de koningswegen uit de tijd van
stadhouder-koning Willem III (tweede
helft zeventiende eeuw). Iets dergelijks
GEO-INFO 2008-4
