vfV
LlV
Zl
IB!
Het gebruik van remote
sensing voor archeologie
■li
41
t 1
f 1
mm
-
€s
»-*
m* 4
m
188
'm
J»*
I
f
m 9'
-
gg
Een onderzoek naar vroege i jzerproductie l o cat i es
Het Nabije Oosten is een regio waar veel archeologische vondsten
zijn gedaan. Deze regio wordt ook algemeen beschouwd als het
gebied waar de productie van ijzer rond 1200 v. Chr. als eerste
werd ontwikkeld.Toch is hier verrassend weinig archeologisch
bewijsmateriaal gevonden voor ijzerproductie en -smeding; tot aan
1996, toen overblijfselen werden ontdekt op Teil Hammeh in de
Jordaanvaliei in Jordanië. Als gevolg van deze vondsten verwachten
archeologen ook op andere plaatsen in de omgeving van Teil
Hammeh overblijfselen van ijzerproductie te kunnen aantreffen.
Ook andere archeologische objecten, zoals oude nederzettingen
en voormalige irrigatiekanalen, zijn in dit gebied te vinden.
In samenwerking met de Rijksuniversiteit Leiden is door
het Instituut voor Aardobservatie en Ruimtevaartsyste
men (DEOS) van de TU Delft een eerste studie afgerond om
de omgeving van de Jordaanvaliei te onderzoeken met een
grote verscheidenheid aan satelliet remote sensing-data om
de bijdrage van deze techniek voor toepassing in de archeo
logie vast te stellen [Dentz, 2008]. In het bijzonder is de mo
gelijkheid onderzocht om met satellietdata overblijfselen
van ijzerproductie te herkennen en eventueel op te sporen.
Het studiegebied
Teil Hammeh (fig. 2) is een circa 10 meter hoge kunstmatige
woonheuvel, waarvan het ontstaan teruggaat tot tenminste
de ijzertijd. De heuvel bestaat voornamelijk uit klei, net als
het omringende land in de Jordaan Vallei. In de Jordaan Val
lei bevinden zich tientallen van dergelijke 'Tell'-nederzettin-
gen (woonheuvels), waarvan Tell Deir Alia de grootste en be
kendste is. De heuvels ontstonden doordat huizen, gemaakt
van ongebakken klei, erodeerden, waarna ze op exact dezelf-
Fïg. 2. Teil Ham
meh, gezien vanuit
het noordoosten,
14 april 2007. Op
deze kunstmatige
heuvel werden in
1996 resten van
vroege ijzerproductie
gevonden langs de
bulldozersnede.
de plek herbouwd werden. Zo werden
de heuvels door de eeuwen heen steeds
hoger, in sommige gevallen wel bijna
30 meter (Tell Deir Alia). De heuvels
werden bewoond tot aan de Romeinse
tijd. Tegenwoordig is de Jordaanval
iei het belangrijkste landbouwgebied
voor Jordanië. Omdat er gedurende de
zomer, van mei tot november, vrijwel
geen neerslag valt, wordt de Jordaan
valiei geïrrigeerd. Irrigatie is niet iets
van de laatste decennia in dit gebied
- er zijn restanten van systemen gevon
den die vermoedelijk teruggaan tot in
de Middeleeuwen - maar waarschijnlijk
vond al in de ijzertijd irrigatie plaats.
Ten oosten van Teil Hammeh begint de
Zarqa Vallei (fig. 1), een zijdal van de
Jordaanvaliei. Een paar kilometer in
dit dal ligt Tulul edh Dhahab (Arabisch
l
- O;
Fig. 1. Het gebied
in Jordanië waar
ijzerproductie-
overblijfselen zijn
gevonden.
voor 'heuvels van goud'). Dit is een na
tuurlijke circa 100 meter hoge heuvel
in een meander van de Zarqa-rivier,
die tegenwoordig niet meer is dan een
klein stroompje. Boven op deze heuvel
zijn ook restanten van ijzerproductie
aangetroffen, overblijfselen van forti
ficaties en een paleis. Vier kilometer
ten noorden van Tulul edh Dhahab be
vindt zich in het hoogland Mugharet
al-Warda, waar de enige ijzerertsafzet
ting van Jordanië is gevonden. Deze
lï
r. «v
(i lf
m
5
f
t
O
g
2
"O
id
m3ST2ucT i-N
Mugharetal-Warda
(ijzerertsafzetting)
-t* ,-r T i ~"r
J-pïM.f ,y
a,/ei
Tulul edh Öh'ahab
(Imogelijke
studicqebied
Sr.
Jordanië
00 km
GEO-INFO 2008-5
