ffyf /x
Veldwerk
Veldmetingen op Teil Hammeh zijn uitgevoerd op twee ma
nieren. Allereerst zijn veel waarnemingen gedaan aan het
oppervlak van de Tell, die vervolgens zijn gemiddeld om een
190 idee te krijgen hoe het spectrale profiel waargenomen zou
worden met een hyperspectrale satellietsensor. Daarnaast
Fig. 7. Vergelijking van het gemiddelde spectrum van Teil Hammeh met spectra van andere
voormalige nederzettingen toont aan dat deze spectra vrijwel identiek zijn, wat betekent dat
er geen significante verschillen zijn in mineralogische samenstelling.
-
Fig. 8. Spectra van ijzererts, rood zandsteen en hematiet tonen een sterke ijzerabsorptie rond
900 nanometer, terwijl deze voor de slak afwezig is.
zijn metingen genomen van specifieke
materialen die op de Teil kunnen wor
den aangetroffen, zoals slak, stukjes
ijzererts, zandsteen, kalksteen, klei en
potscherven. Om vast te kunnen stel
len of de spectrale signatuur van Teil
Hammeh uniek is, zijn er ook metin
gen uitgevoerd op Tell Deir Alla en Tu-
lul edh Dhahab. Op Tell Deir Alla zijn
geen overblijfselen van ijzerproductie
aangetroffen.
In fig. 7 zijn de resultaten te zien van
de metingen aan het oppervlak van de
drie locaties. Bij de interpretatie wordt
vooral gelet op absorptiebanden (dip
jes in het spectrale profiel) die uniek
kunnen zijn voor specifieke minera
len. Verschil in amplitude is veel min
der van belang, omdat dit vooral ver
oorzaakt wordt door veranderingen in
de atmosfeer en de stand van de zon.
Opvallend is dat de drie profielen vrij
wel hetzelfde zijn, wat betekent dat de
spectrale signatuur van Teil Hammeh
niet uniek is. Wanneer gekeken wordt
naar de afzonderlijke materialen (fig.
8), is te zien dat de slak totaal geen ab
sorptiebanden heeft. De verwachting
was dat in slak resten van ijzer meet
baar zouden zijn maar dit blijkt niet
het geval, in tegenstelling tot ijzererts
en rode zandsteen. Deze twee profie
len tonen duidelijk de ijzerabsorptie-
banden rond 900 nanometer, die over
eenkomen met het profiel van het
ijzermineraal hematiet.
De conclusie is dus dat de overblijf
selen van ijzerproductielocaties niet
uniek opgespoord kunnen worden
met hyperspectrale metingen. Kort
samengevat zijn hiervoor vier waar
schijnlijke oorzaken. Er is te weinig
slak aanwezig aan het oppervlak in
verband met observaties vanuit de
lucht. De slak heeft geen significante
absorptie-eigenschappen. Zichtbaar
licht en infrarood dringen niet door
in de grond en de Teil bestaat uit de
zelfde klei als in de omgeving kan
worden aangetroffen.
Hyperion
De ijzerertsafzetting van Mugharet
al-Warda viel gelukkig nog wel bin
nen het Hyperion-beeld. De ertslaag
wordt tegenwoordig afgegraven in
een steengroeve (fig. 9), vermoedelijk
vanwege het omliggende kalksteen
dat gebruikt wordt voor cementpro
ductie. Voordat ijzermineralen met
dit het geval mocht zijn, kan in het
satellietbeeld worden gezocht naar
pixels met een vergelijkbaar spectraal
profiel. Op deze locaties zouden dan
in het terrein mogelijk ook overblijfse
len van ijzerproductie kunnen worden
aangetroffen. De beste manier om een
gedetailleerd profiel vast te stellen, is
door middel van hyperspectrale data.
Helaas viel Teil Hammeh net buiten
het Hyperion-beeld. Dit probleem werd
echter omzeild door gebruik te maken
van een veldspectrometer (fig. 6). Dit is een optisch instru
ment dat de lichtintensiteit meet tussen 350 en 2500 nano
meter (VNIR en SWIR) in intervallen van 2 nanometer. Voor
de meeste toepassingen is men echter niet geïnteresseerd in
de totale hoeveelheid lichtenergie (radiance), maar in de ra
tio van de door de aarde gereflecteerde energie tot de totale
energie die op de aarde valt (reflectance). Hiertoe wordt de
veldspectrometer gekalibreerd aan een wit referentievlak,
genaamd spectralon, dat licht op alle golflengten met 100%
reflecteert. De metingen in het terrein zijn dus in relatieve
reflectance ten opzichte van dit referentievlak, in waardes
variërend tussen 0 en 1.
Fig. 6. De veldspec
trometer; linksonder
is het spectralon
afgebeeld.
1.0
0.8
0.6
0.4
0.2
0.0
hematiet (laboratoriummonster)
rood zandsteen
- erts. aevonden op Teil Hammgh
lei mineralen
ijzer Jr
waterdamp
500
1000 1500 2000 2500
Golflengte (nanometer)
5 cm
rood zandsteen
ijzererts,
gevonden op
Teil Hammeh
gemiddelde Teil Hammeh
gemiddelde Teil Deir Alla
gemiddelde Tulul edh Dhahab
waterdamp
klei mineralen
kalk
vegetatie
500 1000 1500 2000
Golflengte (nanometer)
GEO-INFO 2008-5
