IJkbasis Loenermark,
van instrument tot monument (2)
I
Door de tijd ingehaald
In verband met de aanwijzing door de gemeente
Apeldoorn, op 14februari 2008, van de ijkbasis in de
Loenermark als gemeentelijk monument werd in een
eerdere bijdrage (Geo-lnfo 2008-7/8) aandacht besteed
aan de planning en de aanleg. In dit artikel wordt aandacht
gevraagd voor de rol van de basis daarna en voor de
oorzaken waardoor hij geodetisch in onbruik raakte.
Al in december 1957, dus kort na de meting van de ba
sis door de Finse geodeten Kukkamaki en Honkasalo,
beraadde de RCG zich over het beheer en het gebruik er
van. De basis zou alleen voor bijzondere metingen mogen
worden gebruikt en er moest rekening mee worden gehou
den dat veelvuldig gebruik de handhaving van de behaalde
nauwkeurigheid niet ten goede zou komen, een overwe
ging die in 1960 zou leiden tot de inrichting van een afge
leide basis voor praktisch gebruik, zoals voor de ijking van
invardraden. In afwachting van een definitief reglement
voor het gebruik van de basis kreeg de Bijhoudingsdienst
der Rijksdriehoeksmeting (RD) van het Kadaster voorlopig
het beheer, wat daadwerkelijke metingen betreft, in overleg
met de RCG.
In februari 1958 was de Dienst der Hydrografie met vier
invarbanden de eerste klant, in dezelfde tijd dat Publieke
Werken te Amsterdam met succes een beroep op de RCG
deed om een invardraad te mogen ijken. Minder succesvol,
was de Engelse dr. K.D. Froome, die voorjaar 1958 de Neder
landse Landmeetkundige Federatie benaderde om de be-
Bij de O-pijler van
de invardraadbasis
(situatie 2008).
schikking te mogen krijgen over een op
de basis geijkte meetband. Volgens de
RCG was zulk gebruik van de ijkbasis
niet voldoende wetenschappelijk. An
ders lag dat met de ijking van de invar
draden waarmee in 1960 de Duitse, 7,2
km lange, basis bij Meppen - net over
de grens bij Emmen - werd hermeten
en waarmee in 1965 langs de Afsluit
dijk de lengte van een 24 km lange
nieuwe basis voor het RD-net werd be
paald, ter vervanging van de basis bij
Stroe, op haar beurt in 1913 gemeten
ter vervanging van de Duitse basis bij
Bonn uit 1892. De basis Stroe tussen
Amersfoort en Apeldoorn lag sinds
jaar en dag onder de bestrating en het
asfalt van de N344 en was daardoor
ontoegankelijk geworden. De basisme
ting langs de Afsluitdijk had plaats in
het kader van een vernieuwing van het
RD-net, gewenst in verband met de ver
enigde Europese vereffening, RETrig
(Réseau Européen de Triangulation).
De basishermeting bij Meppen vormde
een onderdeel van de Duitse bijdrage
aan RETrig.
Om, zoals vermeld, de ijking van de
invardraden te vergemakkelijken was
in 1960 op 4,5 m evenwijdig aan de
primaire basis een 'invardraadbasis'
aangelegd, met kleine betonnen pij
lers op 0, 288 en 576 m voorzien van
zogenaamde Jaderin-bouten als meet-
GEO-INFO 2008-9
