zijn (op p. 25/26 vergroot afgebeeld zo
dat de lezer de details goed kan zien...)
Een variant met een kwinkslag is de
afbeelding van de 'Steen der druïden'
(de 'Pierre Levee') bij de Franse stad
Poitiers (p. 16/17) waar een aantal kar-
tografen en medewerkers hun naam in
hebben aangebracht.
De originele gravures zijn met de hand
ingekleurd. Meestal is dat netjes ge
beurd, maar soms lijkt het wel alsof er
iemand met een kleurpotlood (vooral
de blauwe vlakjes) een beetje ongeco
ördineerd heeft zitten inkleuren (zie
figuur p. 90, rechtsonder). Het is eigen
lijk wel verbazend dat er zo zorgvuldig
gegraveerd is, maar dat het inkleuren
soms zo slordig is gebeurd. Bepaald
geen monnikenwerk dus. De introduc
tie zegt er niets over, zodat de reden
onduidelijk blijft.
Deel van het stadsaanzicht van Nijmegen.
form de oorspronkelijke uitgaven; dat
wordt gelukkig goed afgevangen door
een register achter in het boek.
De selectie zal ook zijn beïnvloed door
de manier van werken van Braun en
Hogenberg; zij hebben niet zelf de
kaarten gemaakt, maar raadpleegden
allerlei bronnen en verzamelden via
hun netwerk allerlei materiaal. Eén
slimme methode was dat zij stadsbe
sturen prikkelden om een tekening
op te sturen die dan in de 'Civitates'
kon worden opgenomen. Een vroege
vorm van stadspromotie dus. Som
mige stadsgezichten zijn duidelijk niet
realistisch: Damascus (p. 192/193) ziet
eruit als een ruim opgezette villawijk,
wat bepaald niet conform de kenmer
ken van een Arabische stad is, en Mos
kou (p. 180/181ziet er uit alsof er met
copy-paste een aantal barakken in is
gezet, met willekeurig wat kerkgebou
wen ertussen. Maar bekende steden
als de Nederlandse kloppen behoorlijk
goed (zeker als je bedenkt dat we het
hier over kartografie van vóór 1600
hebben!) en bieden inderdaad de mo
gelijkheid om je een beeld te vormen
van hoe de stadjes er toen ongeveer uit
zullen hebben gezien.
Meestal zijn het flanerende personen,
soms arbeidende boeren en marktven
ters, bij rivier- en havensteden natuur
lijk schepen, en een enkele keer details
waar je toch even aan moet wennen.
Galgen zijn een vrij gebruikelijk detail,
maar de tekening bij de afbeelding van
de Hongaarse stad Papa (p. 471) is wel
het summum: in alle kleurrijkheid en
zonder iets aan de verbeelding over te
laten toont die hoe de Turken een aan
tal mensen hebben gespietst en hoe
ze er één aan de spiets aan het rijgen
Is er dan niks mis met dit boek? Ei
genlijk niet; voor wie van oude kaar
ten en stadsaanzichten houdt, moet
dit boek onweerstaanbaar zijn. Het
enige minpuntje dat ik heb is dat de
uitgever zo nodig Rem Koolhaas er bij
wilde hebben, met een tekstje voorin,
vermoedelijk voor de bevordering van
de verkoop. Maar dat tekstje stijgt nau
welijks uit boven wat burgemeesters
in een voorwoord bij een historisch
boek over hun gemeente zetten, en het
voegt niets toe. En het boek heeft het
ook helemaal niet nodig...
Wat de platen extra interessant maakt
zijn de vele details die er bij opgete
kend zijn. Allerlei mensen, in lokale
kleding, en allerlei activiteiten, zijn
er in kleurrijke details weergegeven.
Detail met figuren op het stadsaanzicht van Sevilla.
GEO-INFO 2009-3
