Ukraine
in Maps
South Eastern
Europe in Maps
Boekbespreking
South Eastern Europe in Maps
Geographical Research Institute, Hungarian Academy of Sciences, Budapest 2007. 136 pp,
formaat A4, 63 kaarten in kleur en 25 tabellen. ISBN978-963-9545-13-7. Prijs 3000 Forint.
Ukraine in Maps
Geographical Research Institute, Hungarian Academy of Sciences en Institute of Geograp
hy, National Academy of Sciences of Ukraine, Kyiv/Budapest 2008. 148 pp, formaat A4, 77
kaarten in kleur en 21 tabellen. ISBN 978-963-9545-16-8. Prijs 3000 Forint.
Het Geografisch Onderzoeksinsti
tuut van de Hongaarse Academie
van Wetenschappen is sinds 2007 be
zig met publicatie van een atlasserie
die opvalt door een nieuwe formule:
volledig in teksten ingebedde kaarten
waarvan het thema, de parameters, de
patronen en de ontwikkeling ook hele
maal worden verklaard in die teksten.
Atlasredacteuren weten dat het gewel
dig moeilijk is om
geografen teksten
bij kaarten te la
ten schrijven, om
dat ze teveel van
het onderwerp
uitgaan in plaats
van de kaart, zo
dat er geen rela
tie tussen beide
ontstaat. Hier is
dat echter goed
in de hand gehou
den en versterken
beide elkaar. De
commentaren
zijn uiterst kun
dig, geven goede
historische over
zichten en poli
tieke analyses.
De delen van de
atlasserie hebben aan Hongarije gren
zende gebieden als onderwerp.
Het eerste deel, 'South Eastern Europe
in Maps' geeft de Balkan weer als po
tentiële brandhaard, aan de grens van
Hongarije. Het is eigenlijk een voort
zetting van twee eerdere, vergelijkba
re Hongaarse atlassen van dit gebied,
zoals de eerder in het Kartografïsch
Tijdschrift (1994-4) besproken 'Atlas of
Central Europe' van A.Ronai (1945). In
deze nieuwe atlas volgt, na de karte
ring van de natuurlijke omstandighe
den en hulpbronnen, een uitgebreid
deel over de geschiedenis, met een
filmische weergave van de staatkun
dige veranderingen vanaf het jaar
1000 (toen de Hongaarse staat werd
gesticht). De meest grootschalige
kaarten (1:4 miljoen) worden gewijd
aan de etnische respectievelijk reli
gieuze samenstelling van het gebied,
voor 1910, 1991 en 2001, met daartus
senin talrijke kleinere kaartjes en ta
bellen van de tussentijdse bevolkings
bewegingen gedurende de twintigste
eeuw. Dit deel vormt eigenlijk het
centrum van de atlas en er blijkt uit
fiffS#'- W 1
Covers van de hier besproken atlassen
hoezeer in Zuidoost-Europa de hele
twintigste eeuw er een is geweest van
etnische zuivering: hellenisering van
Noord-Griekenland, bulgarisering
van Noordoost-Bulgarije en roemeni-
sering respectievelijk servificatie van
Zevenburgen en de Voivodina. Som
mige essentiële onderwerpen, zoals
bevolkingsdichtheid, worden daarbij
node gemist: om de etnografische en
godsdienstlcaarten goed te kunnen
interpreteren is het van belang te we
ten wat de dichtheid van de bevolking
was in de afgebeelde gebieden.
Verderop komen urbanisatie (met
kaarten op de schaal 1:4 miljoen voor
1953 en 2001), het BNP (ook hier met
een vergelijking tussen begin en eind
van de twintigste eeuw), de industria
lisering in het Sovjet-tijdperk en het
verval daarna, de energiehuishou
ding (met alle uit het oosten afkom
stige pijpleidingen), landbouw (met
zijn collectivisering na WOU en de
huidige privatisering), transport en
toerisme aan de orde. Het toont tel
kens weer een snelle ontwikkeling
na 1945, het in elkaar klappen na
1989 (vooral door de burgeroorlogen
in Joegoslavië) en de geleidelijke ont
wikkeling daarna. Op het eind wordt
een synthese of conclusie verwacht,
maar de atlas gaat een beetje als een
nachtkaars uit, afgezien van de uitge
breide bibliografie. Gezegd moet wor
den dat het materiaal zeer objectief
overkomt en dat
het zeer interes
sant is na te gaan
hoe in Hongarije
wordt aange
keken tegen de
twintigste-eeuw-
se ontwikkelin
gen in deze buur
landen.
Het tweede deel,
'Ukraine in Maps',
is vollediger - dat
blijkt al uit het
aantal kaarten - in
die zin dat er veel
meer kaarten van
de demografische
opbouw in voor
komen en van de
aantastingen van
het milieu. Ver
der is de opbouw vergelijkbaar, maar
de atlas mist in zijn commentaar
soms de plezierig neutrale toon die
de vorige atlas kenmerkt. De Oekraïne
moet zijn plaats in de geschiedenis
nog vinden en daarom legt de inlei
ding veel nadruk op eerdere pogingen
tot staatsvorming, in de vijf pagina's
met een serie van zestien filmische
kaartjes over de geschiedenis na het
jaar 1000. Hierna volgt een deel over
natuurlijke omstandigheden en hulp
bronnen. wat systematischer opgezet
dan in het vorige deel. Opvallend zijn
de kaarten van de ecologische situatie
(met als uiterste de rampzone rond
Tsjernobyl, ongeschikt voor menselij
ke bewoning).
CEO-INFO 2009-4
