Afscheid en toch niet
kartografen blikken met weemoed terug
door Jan Willem van Eek
Op 15 april nam Johan Russchen afscheid van Noordhoff Uitgevers. Niet dat hij helemaal van
het toneel verdwijnt, maar hij heeft wel afscheid genomen van zijn managementfunctie. Hij
werkt nu nog anderhalf jaar, twee dagen per week, voor het echt leuke werk.
Tijdens een afscheid receptie komt een gesprek niet echt op gang, daarom doen we het nog
even over in deze bijdrage aan Geo-lnfo. Voormalig voorzitter NVK (Nederlandse Vereniging
voor Kartografie) Nico Bakker blikt mee terug. Een vloeiend gesprek, op een zonnig Zwols
terras, over werk, kartografie en vereniging.
Carriere
Kartografie
Johan begon op 16-jarige leeftijd bij het
toenmalige J.B. Wolters als kartografisch
tekenaar; een wereld van graveren,
tekenen met inkt en andere lang vergeten
productietechnieken uit de grafische
wereld van toen. Na een paar jaar werd
duidelijk dat dit grafische werkveld te wei
nig uitdaging bood. Door avondatheneum
en vooral de stimulerende samenwerking
met Prof. Ormeling senior, met wie hij
mocht werken aan de 48e editie van de
Grote Bosatlas, besloot hij een sabattical
te nemen: Johan ging naar de Universiteit
Utrecht voor een studie geografie/ka rto-
grafie. Je kunt met recht spreken van een
'tweede leerweg'.
Hoewel deze periode voor zijn pensioen
opbouw als'slapende jaren'werd aan
geduid, waren het in werkelijkheid zeer
actieve jaren. Kartografie was meer dan de
interesse van een 16-jarige. Johan stu
deerde na vijfjaar cum laude af.
Wat ga je nu doen na zo'n studie?, vroeg
men. Simpel: of naar de Topografische
Dienst, de Stichting Bodemkartering, de
Geologische Dienst of terug naarWolters-
Noordhoff. Het werd Wolters-Noordhoff,
hoewel terugkomen in een bekend nest
wel even wennen was. Door een aanvul
lende opleiding Bedrijfskunde kreeg hij een
completer beeld van het functioneren van
een commerciële organisatie. Johan is geen
jobhopper geworden. Waarom ook, als je
werkgever je alle kansen kan bieden?
Na kartografisch tekenaar, bureauredac
teur kartografie, projectleider kartografie,
hoofd redactie kartografie te zijn geweest
werd Johan uiteindelijk manager Atlas
producties. Het bedenken, uitwerken
en realiseren van commercieel haalbare
productconcepten, in samenhang met
alle andere onderdelen van het bedrijf,
was de belangrijkste doelstelling. Het
ging er daarbij om, om voor verschillende
doelgroepen, inzichtelijk te maken hoe
de wereld ruimtelijk in elkaar zit. Het gaat
bij atlassen om veel meer dan alleen het
bedenken van de' kartografïsche vorm'.
Ook de internationalisering van het
Bosatlasconcept zorgde voor een con
tinue uitdaging. Op dit moment
worden er co-edities van het
Bosatlasconcept uitgegeven in
Zweden, Denemarken, Bel
gië, Frankrijk en de Fransta
lige gebieden van Zwitser
land en Canada. Op technologisch gebied
werd er een succesvolle samenwerking
gerealiseerd met gerenommeerde part
ners als het Amerikaanse Rand McNally
en het Italiaanse DeAgostini. En natuurlijk
waren de internationale ICA-congressen
terugkerende hoogtepunten. Het abso
lute hoogtepunt was het succes van de
Bosatlas van Nederland in 2007; een dure
en omvangrijke thematische atlas over
Nederland, waarvan er binnen één jaar
ruim 70.000 exemplaren werden verkocht.
Johan heeft zelf besloten om te stoppen
als manager op zijn zestigste. Het is, na
ruim veertig jaar, welletjes geweest. Hij
blijft nog wel betrokken bij de ontwik
keling van nieuwe productconcepten.
Uiteindelijk was dat toch veruit het leukste
aspect van de loopbaan.
Over kartografie kun je met de heren
Russchen en Bakker een hele dag vullen.
Johans werk aan de Wetenschappelijke
Atlas van Nederland in 1980 was een eye-
opener. Zijn afstudeerscriptie ging over
'de automatisering van de kartografie! zijn
eindconclusie destijds: nog veel te veel
kinderschoenenwerk."Kartografen waren
vaak bang voor GIS" vult Nico aan. "De
vormgevingskant zat nog niet, of volstrekt
onvoldoende, in de technologie." Dat
resulteerde in vaak bizarre kaartbeelden,
die nietszeggend waren.
