Monumenten en geometrie
Auteur: prof. mr. Jaap WJ. Besemer, met medewerking van ir. Leen M. Murre
Inleiding
Nederland telt meer dan 60.000
beschermde rijksmonumenten. Monu
menten zijn in de Monumentenwet
(Monumentenwet 1988, artikel 1) gede
finieerd als:
I. alle vóór tenminste vijftig jaar ver
vaardigde zaken welke van algemeen
belang zijn wegens hun schoonheid,
hun betekenis voor de wetenschap of
hun cultuurhistorische waarde;
II. terreinen welke van algemeen belang
zijn wegens daar aanwezige zaken als
bedoeld in het vorige punt.
Monumenten kunnen op basis van deze
wet beschermd worden; het gaat dan om
beschermde monumenten. Dat zijn onroe
rende monumenten, die zijn ingeschreven
in de ingevolge deze wet vastgestelde
registers. Om tot die inschrijving te kun
nen komen, is een aanwijzingsbesluit van
de Minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen nodig.
De meeste monumenten zijn boven
gronds. Monumenten zijn zeer divers
van aard en soort. Het kan gaan om
grote complexen, zoals landhuizen met
de omringende tuinen, bijgebouwen en
dergelijke, maar ook om kleine elementen,
zoals een fonteintje in een tuin of een
beeldje in een nis. Een grote groep bestaat
uit gebouwen waarbinnen ook weer
sprake is van een ruime diversiteit.
Monumenten zijn veelal niet geometrisch
begrensd. Bij het aanwijzingsbesluit hoort
een redengevende omschrijving. Daaruit
zou de grens van het monument afgeleid
moeten kunnen worden. Soms is dat goed
te doen, soms niet. Hier komt nog bij dat
de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
(RCE) wat de omvang van een monument
betreft uitgaat van het onroerende zaaks
begrip. Dat heeft tot gevolg dat, als aan
een monument nieuwbouw wordt toege
voegd die door natrekking deel uitmaakt
van de onroerende zaak, het monument
qua omvang als het ware meegroeit.
|C0447i
IGD397E
QQ43S4
603580
Prinsenhof: Monumenten zijn veelal niet geome
trisch begrensd.
Deze onduidelijkheid over de grens
enerzijds en flexibiliteit ten aanzien
van de grens anderzijds heeft lange tijd
nauwelijks problemen veroorzaakt. Voor
het aanbrengen van veranderingen aan
een beschermd monument is op basis
van de Monumentenwet (artikel 11) een
vergunning nodig. Voor 1988 was de
minister onder wie de monumentenzorg
ressorteerde, het bevoegd gezag; daarna
de gemeente. Vóór 1988 lagen derhalve de
aanwijzingsbevoegdheid en de vergun
ningverlening in één hand; daarna zijn die
gespreid, maar kennelijk zijn de overleg re
laties tussen de rijksdienst en de gemeen
ten zodanig, dat deze bevoegdheden-
spreiding op het punt van de begrenzing
van monumenten niet tot veel (juridische)
problemen heeft geleid.
Geleidelijk aan wordt het begrenzing-
vraagstuk echter groter. Dat wordt veroor
zaakt door een aantal ontwikkelingen:
1. "de elektronische overheid" of beter
de totstandkoming van dienstverle
ning langs elektronische weg door de
overheid;
2. de ontwikkeling van de basisregistra
ties en
3. de inwerkingtreding van de Wet
kenbaarheid publiekrechtelijke
beperkingen (Wkpb).
De RCE heeft zich dit gerealiseerd en
enige tijd geleden in het kader van
de actualisering van het monumen-
tenregister het project Actualisering
Monumentenregister (AMR) gestart.
Onder de vlag van dit project is van alle
beschermde monumenten een digitale
contour gemaakt met behulp van GIS-
technieken. Daartoe is uitgegaan van de
identificerende gegevens uit het register
(stand van zaken van september 2002)
en de kadastrale gegevens. Op basis van
de redengevende omschrijving zijn deze
vervolgens gecontroleerd en waar nodig
aangepast. Indien bij het AMR geen duide
lijkheid bestond over de precieze contour
moest veldwerk het antwoord geven. Bij
de afsluiting van het project is een kleine
analyse gemaakt, waaruit naar voren
kwam dat AMR 18% van de contouren niet
volledig heeft kunnen opleveren. Voor
deze contouren was nader onderzoek
nodig, omdat de onderliggende identifi
cerende gegevens niet voldoende waren.
Daarnaast is een inschatting gemaakt van
de kwaliteit van de opgeleverde con
touren. Daarbij is per verwerkingsstatus
4 Geo-lnfo 2009-9
