Rotterdam... op de kaart
725 jaar kaart van Rotterdam (1884 - 2009)
Henk Schaifenberg, adviseur bij afd. Landmeten van Gemeentewerken Rotterdam
Dit jaar is het 125 jaar geleden dat de gemeente Rotterdam besloot het vervaardigen van de topografische
kaart in eigen hand te nemen. Het gemeentebestuur gaf de dienst Gemeentewerken in 1884 opdracht een
nieuwe 'platte grond' te laten drukken en deze kaart regelmatig aan te passen aan de wijzigingen die zich
in de stad zouden voordoen. In 2009 wordt de'platte grond'omgevormd naar een'ruimtelijk model'en
maakt sindsdien deel uit van de kernregistratie geografie.
Kaart is noodzaak
Architecten verzinnen
de meest ingewikkelde
bouwvormen
Rotterdam.
Geschiedenis van de kaart is de geschie
denis van de stad. De stedelijke ontwikke
ling heeft alles te maken met de ontwik
keling van de kaart. Immers, alles wat er in
de buitenruimte van Rotterdam verandert,
is ook een verandering in de topografie.
In de 125 jaar dat Rotterdam zelf kaarten
vervaardigt, zijn enkele perioden aan te
wijzen die grote invloed hebben gehad
op de weergave van het stadspatroon op
kaarten.
Vanaf het eind van de negentiende eeuw
zijn veel grote projecten gerealiseerd die
Rotterdam en de kaart van Rotterdam
een nieuw gezicht hebben gegeven.
De opkomst van de industrie en de aanleg
van havens op Zuid. Het leggen van kabels
en buizen voor nutsvoorzieningen zijn
mede aanleiding om de kaart te maken.
Annexaties van omliggende dorpen als
Kralingen, Delfshaven en Charlois, de rea-
Fig. 1. Titelcartouche van kaart uit 1886.
Fig. 3. Kaart van Temminck uit 1839.
zeventig en tachtig zijn uitdagingen voor
landmeters en kaarttekenaars om die
dynamiek ook in de kaart van Rotterdam
te laten zien.
In de laatste decennia van de twintigste
eeuw krijgt Rotterdam weer meer allure:
Rotterdam maakt naam als architectuur
stad. Dat bezorgt landmeters en kaart
tekenaars veel hoofdbrekens. Architecten
verzinnen de meest ingewikkelde
bouwvormen. Er staat zowat geen gevel
meer rechtop! Landmeters staan voor de
uitdaging dit in kaart te brengen.
Plattegronden worden al eeuwen gemaakt.
Maar aan het eind van de i9e eeuw krijgt
men in Rotterdam behoefte aan gedetail
leerde kaarten. Veel kadastrale landmeters
verdienen in die tijd een aardig centje
bij met het opwaarderen van kadastrale
bladen. In Rotterdam doet landmeter
Temminck dat bijvoorbeeld. Op basis van
Fig. 2. Kaart 1:10.000 uit2009.
lisatie van tuindorpen en andere stadsuit
breidingen zorgen ervoor dat het aantal
kaartbladen voortdurend uitbreidt.
Het bombardement in 1940 is een ramp
voor Rotterdam. Twee jaar daarvoor is
Gemeentewerken van start gegaan met
het maken van een nieuwe kaart, die door
het bombardement voor een groot deel
weer uitgeveegd kan worden. Zo leeg
als de stad, zo leeg zijn de kaarten op de
tekentafels. Deze'lege'kaarten vormen de
basis voor het herstelplan.
De wederopbouw in de jaren vijftig en
de stadsvernieuwingsgolven in de jaren
DER GEMEENTE
l tvrvaarW op hd bureau tkr (ieuuvitlowerktu.
L SHuuil l h 2500.
k j
14 Geo-lnfo 2009-12
