Zij wil zelf zeggenschap
behouden
ledereen wil de kaart
Lege stad, lege kaart
In 1938 start de nieuwe afdeling met de sys
tematische opmeting en kartering van de
stad voor de grootschalige kaart (1:1000).
Enorme vraag naar kaarten
Fig. 7. Bestemmingen herbouw binnenstad uit 1946.
en 25 afdrukken begroot hij op zestig
gulden. Het is voor de gemeente een
investering, maar hoeft niet noodzakelijk
alleen maar geld te kosten. Want tegen
over deze kosten staat de opbrengst van
de exemplaren die worden verkocht.
De Jongh overschrijdt zijn begroting
tijdens het vervaardigingtraject meerdere
malen. Om de kaart snel af te krijgen, stelt
hij meer tekenaars aan. Ook is het maken
van de kaart meer werk dan aanvankelijk
was gedacht. Er moeten allerlei correc
ties als gevolg van onjuistheden op de
bestaande kaarten worden uitgevoerd en
er zijn vele veranderingen in de stad, die
op de kaart moeten worden verwerkt. Het
cartouche van Rochussen is niet begroot
en tot slot zijn de kosten bij de drukker
hoger dan begroot door de uitbreiding
naar negen bladen.
Om deze extra kosten te kunnen betalen,
stelt De Jongh voor om de waterleiding
en andere nutsvoorzieningen mee te laten
betalen aan de kaart. De commissie voor
Plaatselijke Werken is het daar niet mee
eens. Zij wil zelf zeggenschap blijven behou
den. Dat is tot vandaag de dag nog steeds
het geval. De gemeente maakt de kaart voor
eigen rekening en risico. Hoewel, hier kan
door de huidige vernieuwing van de wet- en
regelgeving, verandering in komen.
Zoals gedacht is er in de periode 1886 tot
1900 veel vraag naar afdrukken van de
kaart. Van de eerste oplage van honderd
exemplaren verkoopt boekhandel Bazen
dijk in acht dagen, dertig exemplaren.
Bij gemeentelijke instanties is de vraag
ook groot.
Rond 1900 blijkt de schaal 1:2.500 steeds
minder geschikt. De schaal is feitelijk te klein
om de alsmaar grotere hoeveelheid gege
vens op af te beelden. Tegelijk is de schaal te
groot voor overzichtskaarten van het groei
ende Rotterdam. Op dat moment wordt hier
geen structurele oplossing voor bedacht.
Men kiest ervoor om naast de basiskaart
gedetailleerde kaarten met de schaal 1:1.000
te maken. Daarnaast ziet de eerste serie
overzichtskaarten 1:5.000 het licht.
Met al die verschillende kaarten is het
maken van de kaart voor Gemeentewer
ken een structurele bezigheid geworden,
waarvoor vaklieden nodig zijn. Directeur
Burgdorffer stelt in 1911 aan de orde dat hij
mensen nodig heeft'met groote geoe
fendheid! Het is immers een precies werk
om de kaart te maken, waar een geoe
fende hand voor nodig is.
Fig. 8. Kaart met rioolbuizen uit 1905.
In de jaren dertig wordt een voorstel
gedaan om de tot dan toe gebruikte
schaal 1:2.500 te verlaten. In plaats daarvan
stelt hij voor een kaart met een schaal van
1:1.000 te maken in het meetkundig stelsel
van de Rijksdriehoeksmeting; het natio
nale meetstelsel.
Met de keuze voor een grootschalige, en
kleinschalige kaart begint er een nieuwe
periode van de kaart van Rotterdam.
De uitvoering van deze plannen vraagt
ook om een nieuwe organisatie. Kaart
tekenaars en landmeters gaan samen een
nieuwe afdeling vormen.
En de Technische Dienst van de KLM, die op
dat moment nog is gevestigd op vliegveld
Waalhaven, start met het maken van lucht
foto's voor de kaartserie 1:5000.
Twee jaar later, in 1940, ontstaat er een
totaal nieuwe situatie. Door het bombar
dement is de binnenstad totaal verwoest.
De nieuwe kaart moet ook een stapje
terug doen. Veel gekarteerde situaties
worden 'uitgepoetst'. Lang blijft men ech
ter niet bij de pakken neerzitten. Voor de
herstelplannen en later de wederopbouw
zijn immers kaarten nodig. Het vliegveld
Waalhaven is getroffen door bommen.
Ook het Stadstimmerhuis (de huisvesting
van Gemeentewerken), gevestigd in de
binnenstad, is verwoest. Kort voor het
uitbreken van de oorlog zijn twintig
bladen van de nieuwe kaartserie 1:5.000
afgeleverd bij de drukker.
In de begindagen van de oorlog brengt
een medewerker van de afdeling Landme
ten de bij de drukker aanwezige glaspla
ten in veiligheid. De drukkerij is getroffen
door het bombardement, Met behulp van
de glasplaten kunnen de kaarten elders
worden gedrukt. Juist deze kaarten zijn
nodig bij de plannen voor de reconstruc
tie van de binnenstad.
Binnen een maand na de verwoesting van
de stad heeft stadsarchitect Witteveen de
nieuwbouwplannen klaar. Als basis benut
hij de pas gedrukte kaart met de schaal
1:5.000. De plannen worden vervolgens
verder uitgewerkt op de schaal 1:1.000.
Daarna worden de kaarten 1:500 gemaakt,
waarin alle bouwblokken relevante
gegevens over rooilijnen en bouwhoogtes
worden aangegeven.
Na de oorlog is er een enorme vraag naar
kaarten. De wederopbouw, de uitbreiding
Fig. 9. Leiding verzamelkaart uit 2009.
16 Geo-lnfo 2009-12
