Literatuur
taal, verdwenen. Maar geldt dat ook in
maatschappelijke zin?
Het internet geeft op veel vragen ant
woord. Met een beetje googelen vond ik
het boek'Surveying Sisters-Women in
a Traditional Male Profession', van Clara
Greed uit 1991. Op het omslag stond een
plaatje van een vrouw achter een water
pasinstrument. Een echte landmeter dus.
Het boek bleekte leen bij Aletta, Instituut
voor vrouwengeschiedenis in Amsterdam,
en ik heb het twee maanden in huis gehad
ter bestudering. Het was geen gemak
kelijke kost omdat de auteur haar onder
zoek zeer breed en veel-dimensionaal
opzet, met erg veel anekdotes doorweeft
waarvan de strekking niet altijd even
duidelijk is en soms nogal kortademige
betogen opbouwt van zinnen waarin
veel te veel naar voren gebracht wordt.
Erg vermoeiend dus. Om het bekende
gedicht van Rutger Kopland te parafra
seren:'alles is waargenomen', maar het
is niet steeds'heel helder om haar heen'.
Een andere factor die het begrip bemoei
lijkt is een wat andere organisatie van de
Britse (klassen)maatschappij en van het
onderwijs dan wij hier gewend zijn. Maar
met herhaalde lezing wordt het boek
gelukkig toch wat transparanter. Ondanks
de cultuurverschillen is veel van het naar
voren gebrachte ook goed herkenbaar en
het overdenken waard.
De foto op het omslag van het boek is
misleidend en de auteur zou er niet blij
mee kunnen zijn geweest. Het begrip
'surveyor'is bepaald veel breder dan
alleen maar'landmeter' (in het Engels
'land surveyor'}. Op pagina 3 al wordt
dit duidelijk gemaakt: 'Surveyors give
professional advice on all aspects of land
use and development, being particularly
prominent within the private property
sector. Their work is by no means limited to
land surveying, but includes the valuation,
investment, transfer, development, and
management of land, and what is built
upon it. Therefore the professional decisions
surveyors make have a major influence on
the nature of the built environment.'
Van de 81602 leden in 1989 van het Royal
Institute of Chartered Surveyors waren er
slechts 1638 beroepsmatig of als student
actief in 'land surveying'. Daarvan was
slechts 66 vrouw, 0,08% dus tegen 5,76%
vrouwen op het totaal aantal leden.
Waren vrouwen bijvoorbeeld in 1950 bij
de Ordnance Survey nog ongewenst
als landmeter, 'Nowadays in contrast,
women are increasingly welcomed into
'real' surveying. I spent a day on site with a
woman land surveyor triangulating, and
thought how quietly and inassumingly
she was doing this highly skilled work, the
very activity which originally had been the
basis of surveyors' claims to professional
monopoly. But for her it brought no great
status (although she found the work very
interesting in itself); indeed, nowadays one
'only'needs a non-degree qualification to
do many aspects of this work.' Maar: 'Few
colleges can resist showing the photogenic
side of surveying in their prospectus. Typi
cally, there will be a photograph of a mixed
group of students out on site, wearing hard
hats, with a female student looking through
a theodolite. This creates two damaging
false images, first, that surveying is macho-
technical and to do with land survey, and
second that it is perfectly normal to find
women in surveying.'
Het boek gaat dus vrijwel niet over
vrouwelijke landmeters, maar des te
meer over de vrouwen die werkzaam
zijn als'vastgoeddeskundige'in brede
zin. Clara Greed onderzoekt hun ach
tergrond, opleiding, maatschappelijke
status en invloed op de ruimtelijke
ontwikkeling op een vijftal dimensies:
class (maatschappelijke klasse), gender
(geslacht), surveying education (oplei
ding), surveying practice (werkpraktijk)
en space (de te beheren of in te richten
ruimte) Dit alles op drie verschillende
niveaus: macro (de maatschappij en de
beroepsgroep als geheel), meso (families,
scholen, bedrijven en overheidsorgani
saties, de markt) en micro (wat zich zo
dagelijks op de werkvloer in schoolloka
len, kantoren en buiten afspeelt). Bij het
onderzoek worden ook algemene theo
rieën uit onder meer sociologie, arbeids
psychologie en feminisme gehanteerd,
en er is ook een belangwekkende schets
van de historische ontwikkeling van
het vakgebied. De invulling geschiedt
door uitgebreide waarnemingen van
en gesprekken met direct betrokke
nen, zowel mannen als vrouwen, vaak
nogal anekdotisch. 'Ihave sought to
describe and illustrate what is going on
in the world of surveying as a means of
explaining what 'makes it tick', rather than
using precise definitions or adopting a
final thoretical position.' De toon is soms,
maar zeker niet algemeen, nogal streng,
zo bijvoorbeeld op pagina 182: 'Although
women are now admitted to surveying,
in general their role is still ancillary rather
than central, as 'helpmeets', although they
contribute a great deal to maintaining the
surveying subculture (albeit against their
better interests). After the initial build-up
(the 'splutter effect') and a certain hostility,
men have learnt how to 'deal' with women
and use them to their advantage.'
Inderdaad lijken de vrouwen vaak een
achtergestelde positie te hebben, met
minder carrièrekansen. Greed geeft daar
diverse voorbeelden van, maar er zijn
gelukkig ook uitzonderingen. Persoonlijk
vond ik toch het meest belangwekkend
de beschouwingen overeen mogelijk
sturende rol van vrouwelijke surveyors in
specifiek vrouwelijke aspecten van beheer
en inrichting van de ruimte, activiteiten
die inderdaad heel sterk vanuit een door
mannen gedomineerd gezichtspunt
plaatsvinden. Daar sta je eigenlijk nooit
bij stil.
Mijn wereldbeeld is door dit uitstapje
weer wat veranderd. Maar terugkerend
naar Mientje Vat uit het begin van dit arti
keltje, hoe zou het haar werkelijk vergaan
zijn met haar voornaamloze civiel-landme-
ter? Clara Greed verwijst naar een in 1840
geschreven gedicht met de titel'The mise
ries of a land surveyor's wife', gepubliceerd
in (het niet meer bestaande) Estates Times
van 13 december 198s, No. 825:9. Helaas,
niet te vinden op het internet.
De voordracht'Met de(n) landmeter op
stap' is met vele andere documenten,
waaronder het bijna gelijknamige boekje
uit 1935 in pdf-formaat, op dvd gezet; deze
wordt u desgewenst gratis toegezonden na
aanvraag via r.vanderschans@hccnet.nl. f
Clara Greed: Surveying Sisters. Women in a
traditional male profession.
London and New York, Routledge, 1990.
ISBN 0-415-04845-1
Bibliotheek Aletta, Amsterdam:
GrBr53i99i
Geo-lnfo 2010-3 15
