Romeinse geodetische instrumenten
Gebruik en constructie
In oktober 2009 was het Romeinse wegenpatroon het thema van de culturele biografie van de
gemeente Maastricht. Ik kreeg het verzoek om samen met de stadsarcheoloog een activiteit te
bedenken voor basisschoolleerlingen. We vonden dat deze activiteit iets moest zijn waarbij de leerlingen
zelf iets moesten doen. Historische instrumenten hadden altijd al mijn interesse, dus besloot ik na enige
literatuurstudie om met handgereedschap een Groma na te bouwen. Aangezien de vervaardiging
hiervan niet veel tijd kostte, besloot ik na verdere studie de overige Romeinse instrumenten ook te
reproduceren. In de workshops die hieruit voortvloeiden heb ik samen met een collega landmeter van
de afdeling Vastgoedinformatie de overeenkomsten en verschillen proberen uit te leggen tussen het
huidige en het antieke instrumentarium (fig. 1). In het volgende artikel geef ik een beschrijving van de
nagebouwde instrumenten, waar ze voor dienden en hoe ze eventueel na te bouwen zijn.
Groma
Jos Cremers, beheerder Vastgoedinformatie SEB/OBM gemeente Maastricht
jos.cremers@maastricht.nl
In een tijdsperiode van ongeveer vier
maanden is het mij gelukt om de vol
gende instrumenten te bouwen.
- Groma (vergelijkbaar met een dubbel
pentagonprisma)
- Dioptra (vergelijkbaar met een modem
hoekmeetinstrument)
- Decempeda (meetstok van 10 voet 3 m)
- Chorobates (vergelijkbaar met een modern
waterpasinstrument)
- Actus11 De naam voor een meettouw is
nog altijd niet bekend (meetband)
- Libella/Libra (waterpas)
- 3/4/5-steek
- Zonnewijzer
4 Geo-lnfo 2010-3
De Groma is in verschillende bronnen
beschreven als het meest gebruikte
meetinstrument van de Agrimensores
(Romeinse landmeters). Het is geen
Romeinse uitvinding, aangezien zowel bij
de Grieken als de Egyptenaren vergelijkbare
instrumenten al bekend waren. De werking
ervan komt overeen met het moderne
dubbel pentagonprisma. In samenwerking
met signa (jalons) kunnen met de Groma
lijnen worden verlengd en haakse hoeken
worden uitgezet. Dit was nodig, aangezien
Fig. 1. Uitleg over de Libra tijdens de workshop voor scholieren.
