Een propagandakaart voor goudzoekers
Dr. Paul van den Brink, docent/onderzoeker URU/Explokart, Universiteit Utrecht, p.vandenbrink@geo.uu.nl
Deze kaart van G.P.H. Zimmermann toont
de bovenloop van de bijna 500 kilometer
lange Surinamerivier in het centrum en
oosten van Suriname. De geschiedschrij
ver van de kartografie van Suriname,
J.B.Ch. Wekker, omschreef de in 1877
verschenen kaart als een polithematische
kaart waarin zowel economische, geo
logische, bodemkundige als historische
informatie is verwerkt. Deze veelheid aan
informatie houdt sterk verband met het
doel dat aan de kaart werd toegekend,
namelijk het Nederlandse bedrijfsleven
te interesseren voor het gunstige investe
ringsklimaat in de Nederlandse kolonie.
Een gebied dat niet alleen geschikt was
voor het verbouwen van katoen, koffie,
cacao, rubber en dergelijke, maar dat
vooral door de recente vondst van goud
en andere delfstoffen in het midden
van de 19e eeuw sterk aan economische
potentie had gewonnen.
Het initiatief tot de openbaarmaking van
de kaart kwam van jhr. Cornelis Ascanius
van Sypesteyn, die van 1873 tot 1882
bijna 9 jaar gouverneur van de kolonie
Suriname was en zich gedurende die tijd
sterk inzette om de kolonie als vestigings
plaats te propageren. Daartoe zette Van
Sypesteyn verschillende expedities in het
achterland op met het doel om wegen
door het oerwoud te kappen. Via deze
routes kon de bovenloop van de verschil
lende goudrivieren gemakkelijker worden
bereikt en kon de afvoer van delfstof
fen naar Paramaribo op gang worden
gebracht. De langs deze weg verkregen
kennis werd daarna door de gouverneur
toegezonden aan verschillende Neder
landse dag-, week- en maandbladen,
maar vooral aan het in 1873 opgerichte
Nederlands Aardrijkskundig Genootschap.
Het genootschap stelde zich specifiek
tot doel om door de verspreiding van
nieuwe kaarten de Nederlandse handel
en industrie aan te zetten tot de efficiënte
economische exploitatie en openlegging
van de koloniale wingebieden.
Een van de eerste kaarten die met dat
specifieke doel door het genootschap
publiekelijk werd verspreid, was deze kaart
van Zimmermann op de grote schaal van
1:50.000. Met gebruikmaking van materiaal
dat ook door anderen vanaf 1865 was ver
zameld, schetst de Nederlandse legeroffi
cier daarbij heel precies de gebieden langs
de rivier tussen de riviermond en het punt
waar men net met de goudexploitatie was
begonnen. In de kaart zijn verschillende
inzetkaarten opgenomen. De kaart van
de noordoostkust van Zuid-Amerika was
bedoeld om het gebied op het continent te
situeren. De detailkaarten van de monding
van de Surinamerivier, een plattegrond van
Paramaribo, en verschillende rivierdoorsne-
den bevestigden de toegankelijkheid van
het gebied en de aanwezigheid van een
krachtige administratieve infrastructuur. De
twee dwarsdoorsnedes en de lijstjes van
de gewassen die op het belendende land
werden verbouwd, benadrukten de goede
kwaliteit van de bodem en de veelzijdige
landbouwproductie.
In zijn oorspronkelijke vorm - de manus-
criptkaart wordt bewaard in het Nationale
Museum van Paramaribo werd de kaart
nog omlijst door 21 gekleurde aquarel
len die voorstellingen toonden van
bevolkingstypen, huizen, en natuurlijke
landschappen en die ter plaatse ook door
Zimmermann waren getekend Omdat
de reproductie van deze waterverfteke
ningen veel te kostbaar was en volgens
het genootschap het propagandistisch
oogmerk van de kaart niet versterkten,
werden deze tekeningen verwijderd en
later geschonken aan het Tropenmuseum
in Amsterdam.
Hoewel de authenticiteit van de kaart door
sommigen werd betwist-verschillende
deskundigen oordeelden dat Zimmer
mann te vrijelijk gebruik had gemaakt
van kaartmateriaal dat door andere
kartografen voor pu blicatie gereed werd
gemaakt - werd de kaart buitengewoon
goed ontvangen. Verschillende lovende
recensies in tijdschriften tonen dat aan,
maar misschien meer nog het feit dat de
kaart op twee wereldtentoonstellingen in
Philadelphia (1877) en Parijs (1879) met een
gouden medaille werd bekroond. Of de
kaart in eigenlijke zin ook tegemoetkwam
aan zijn doel, dat wil zeggen het adver
teren van het goede vestigingsklimaat in
Suriname, is moeilijker te beoordelen; dat
kan alleen door gedegen receptieonder
zoek worden vastgesteld. Maar afgaande
op de alsmaar groeiende belangstelling
voor het gebied in de jaren daarna, en de
uiteenlopende kaartproducten waarin die
belangstelling werd vertaald, is er geen
reden om aan die uitwerking te twijfelen, f
v.., -v.
Detail van de goudvelden.
16 Geo-lnfo 2010-4
