Veranderend
getij.
Rijkswaterstaat in
crisisdoor Marcel
Metze, 326 pagina's,
ISBN 978905189712,
Balans, Amsterdam,
prijs 19,50
Al is de titel 'Ver
anderend getij', de omslagfoto is van een
stilstaand polderwater met een peilschaal
geplaatst door - zoals op het emaille staat
- het hoogheemraadschap van Schieland.
Binnenin kreeg de foto als onderschrift'Het
laagste punt van Nederland, de Zuidpias-
polder bij Zeven huizen'en dat moest zijn:
in Nieuwerkerkaan den IJssel. De bijhou
ding van het NAP door de Rijkswaterstaat
en haar selectie van dat laagste punt
blijven onbenoemd. Een andere foto van
Delflands duinen bij Ter Heijde laat een
(privaat) geschilderd paspunt zien, maar
het bijschrift meldt er niets over.
Het is tekenend voor de ondergeschikte,
dienende rol die de Meetkundige Dienst
(MD), van 2003-2007 Adviesdienst voor
Geo-lnformatie en ICT geheten, binnen
Rijkswaterstaat had. De dienst komt toch
nog minder voor dan ik verwachtte in
dit bij voorbaat omstreden boek. (Aan
de uitgave gingen een rechtszaak en
Kamervragen vooraf.) Onderzoeksjour
nalist en historicus Metze schreef, wat op
de achterflap heet, een 'inside case study'
over Rijkswaterstaat van 2003-2008 met
de Operatie Ondernemingsplan en meer
modern managementjargon. De dienst
komt welgeteld twee keer in het boek
voor bij de opsomming van specialistische
diensten. MD-hoofden als Harry Prins en
Rinus Olierook en zeker het DT-lid Ger
hard Schwarz (geodeet) komen royaal in
het boek voor, maar dan met hun latere
waterstaatsfuncties en de kommer en kwel
daarin. Het boek verklapt vanuit de Haagse
slangenkuil hoe slecht Prins (nu overleden)
en Schwarz (nu TG-er) het met directeur-
generaal Bert Keijts (nu woningcorporatie
directeur) konden vinden.
In het boek komt toch een landmeter
voor. Uitgebreid wordt verslag gedaan
van de eindejaarsbijeenkomst 2007 van de
Vereniging Oud-personeel Rijkswaterstaat
in het Openluchtmuseum waar'het amb-
tenarenverleden regeerde'. Oudgedienden
zeiden daar vol scepsis dat Rijkswaterstaat
zo was veranderd. Het credo 'Markt tenzij'
- omdat het tegenviel nog veranderd in
'Markt zodra'- leidde tot kennisverlies en
nog meer inhuur van buiten."Een voorma
lige landmeter valt bij:'Ze kunnen het niet
aan. Misschien zijn ze net een stapje te ver
gegaan in dat uitbesteden'", aldus een frag
ment uit het boek. (De Buitendienst werd
opgeheven en er bleef niet één landmeter
over.) 'Op de vlucht' is trouwens de naam
van de paragraaf over de bijna 1500 in 2004
voorde Remkes-regeling met succes bena
derde senioren. Dit was zoals ook vermeld
wordt op verzoek van de centrale onder
nemingsraad. De paragraaf eindigt met de
volzin: "En dus sloegen de 57-plussers in de
Waterstaat als lemmingen voor de keijti-
aanse vernieuwingsdrift op de vlucht, en
zag het bestuur zich genoodzaakt de stop
op de inhuur van personeel toch weer te
verlichten." (Ik was een van hen en met lem
mingen zullen woelmuizen zijn bedoeld!)
Later gaf de directeur-generaal er volgens
Metze de diensthoofden van langs dat ze
te veel uitstroom van 57-plussers zouden
hebben toegestaan.
In hoofdstuk 8 ('Hoofdpijndossiers') gaat
het over het in 2007 stagnerende laatste
grote project in de'Operatie Onderne
mingsplan'.'Voland, een laatste stroperige
reorganisatie' is de kop van de paragraaf.
Uit zes specialistische diensten moesten
vier landelijke diensten worden gevormd.
(VOLAND betekende ook niet meer dan
Vorming Landelijke Diensten.) In de
opsomming volgt dan als laatste zin: 'De
Dienst Geo-lnformatie en ICT (voorheen
Onder de titel 'Gekrenkt narcisme' besprak
Hans van der Loo in M&L (16 maart) 'Ver
anderend getij'en ging in op de vele com
motie rond de uitgave:'Als betrokkene bij
dit proces, zij het op enige afstand, weet ik
dat de oorspronkelijke bedoeling van de
opdracht was om het veranderproces als
een Hollands succesverhaal neer te zetten.
Het moest een prettig leesbaar en vooral
positief getint betoog worden waarin
Meetkundige Dienst) wordt omgedoopt
tot Data ICT Dienst'. Het was een Advies
dienst (AGI) en de ook relevante overkomst
van mensen vanuit andere diensten werd
met alleen het werkwoord omdopen ten
onrechte genegeerd. Het boek kent ook
een bijlage met de waterstaatsgeschiede
nis vanaf de Franse tijd. In een stukje over
de terugtredende overheid van rond 1990
staat dan in één zin 'De Dienst Informatie
verwerking werd geprivatiseerd.'Is het dan
geen manco om geen enkele aandacht te
besteden aan minstens de terugkeer van
de letters ICT in een dienstnaam vanaf
2003? Die bijlage heeft het ook over het
eerste naoorlogse, door waterstaat en
wederopbouw gedomineerde Kabinet
onder leiding van Schermerhorn.'Ook
Schermerhorn zelf kwam uit de water
staatsfamilie', is een fragment daaruit en
dat moet dan op zijn adviseurschap van de
MD slaan?
Het boek geeft in het algemeen een goed,
voor mij herkenbaar en soms ontluisterend
beeld van de veranderingen binnen het
'halve agentschap' Rijkswaterstaat in de laat
ste jaren. Erkend wordt ook in het boek dat
daaraan al 25 jaren met permanente reorga
nisaties voorafgingen. Ook niet-waterstaters
zullen veel procesmatigs herkennen. Het
auteursrecht op het boek wordt voorbehou
den aan de Staat der Nederlanden, die via
Rijkswaterstaat ook al 2,8 ton over had voor
het onderzoek van Metze Research ervoor.
Bij de presentatie van het boek in Nieuws
poort wilde Rijkswaterstaat niet aanwezig
zijn en geen eerste exemplaar in ontvangst
nemen, zo kwam al royaal in de media.
Adri den Boer
de hoofdpersonen nog eens extra in het
zonnetje werden gezet. Door zijn kritische
opstelling heeft Metze deze feestelijke
verwachtingen ernstig verstoord. De hele
ophef rond het boek heeft dus vooral
te maken met gekrenkt narcisme van
bestuurlijke en adviserende ego's. Een
andere verklaring voor dit aangebrande
gedrag is er eigenlijk niet.'
Geo-lnfo 2010-4 39
Gekrenkt narcisme?
