Nederlands
Artilleriemuseum
't Harde
het waarnemen van hemellichamen of
lichtkogels. (Een zonnefilter is aanwe
zig.)
3. Op het uittredende kijkerdeel is een
buisniveau aangebracht voor de bepa
ling van een acceptabele hellingshoek.
4. De micrometerschroef voor de hori
zontale richtingsmeting kan losgekop
peld worden door deze naar buiten te
scharnieren. Hierdoor komt de eerste
as vrij en kan de grove instelling van de
gewenste richting worden gerealiseerd.
Na het los laten veert de knop terug
in zijn uitgangspositie en kan voor de
fijninstelling worden gebruikt.
5. De kruisdraden van het toestel, dat ik in
1960 bediende, zijn nu het hart gewor
den van een ruitennet, waarvan iedere
zijde een hoek vertegenwoordigd van
20%o. De maximale hoek binnen het
cirkelvormig beeld bedraagt 8o%o
vanuit het hart van deze zogenoemde
graticule (fig. 8).
6. Op de voet, die op het statief wordt
geschroefd, zit een kogelscharnier met
klemschroef. Aan de bovenkant van
de kogel zit een ronde koperen staaf
die draaibaar past in de uitsparing van
de eerste as van het KRT en kan met
een klemschroef worden vastgezet.
Dit onderdeel wordt het opzetstuk
genoemd. Door het doosniveau van
het toestel te gebruiken, kan het
toestel via het kogelscharnier horizon
taal worden gesteld. Er bestaat ook een
uitvoering van dit opzetstuk met een
stelschroevenblok.
7. Om het mogelijk te maken met een
ander toestel op het KRT te richten
is een opzetbaakje aanwezig, dat
past op de kop van het instrument.
Dit baakje is hol en biedt plaats voor
een verlichtingslampje, dat een soort
reflector beschijnt, zodat ook in het
donker op het KRT kan worden gericht.
Fig. 8. De graticule van deAI-ói.
Er zijn twee verschillend gevormde
reflectoren aanwezig, ieder toegerust
met drie kleurenfilters om de gebrui
kers duidelijkheid te verschaffen welk
richtpunt de juiste is. Hetzelfde lampje
wordt gebruikt om de aflezing van de
rand te zien, die op de buitenkant is
aangegeven.
Een tweede lampje kan op de kijker
worden geschoven om de graticule te
verlichten.
8. De magneetnaald kan worden ont
grendeld en heeft een vast instelpunt,
dat correspondeert met de vizierlijn.
Door de gewenste randaflezing van te
voren in te stellen en het toestel om de
koperen ronde staaf in de eerste as te
draaien, kan men
deze aflezing met
het magnetische
noorden laten
samenvallen en
daarna georiën
teerde richtingen meten. Bij een toestel
in ruste is de magneetnaald altijd
vergrendeld.
9. Aan de onderzijde van de richtkijker
is een rode afdichtingsnippel aan
gebracht. Deze dient voor het vullen
van de kijker met stikstof onder een
overdruk van 0,17 atm. om de invloed
van inwerkend vocht tegen te gaan.
Het instrument heeft een hoogte van 17
cm zonder, en 23 cm met onderstel. De
lengte van de kijker is 10 cm. Voor het filter
komt daar nog 1,5 cm bij.
Het bijbehorende zogenoemde universeel
statief is het bekende Wild-statief in leger
groen geschilderd. Ook het regenkapje
komt van deze fabrikant.
Het instrument wordt opgeborgen in een
metalen afgeronde kist. Op de bodem is
een zuil met beugel gemonteerd, waar
aan de batterij houder met verlichting is
opgehangen. In de zuil zit het rood-witte
baakje van 22 cm. Op de bodem bevinden
zich twee houders voor de reflectoren en
een houder voor reservelampjes. Centraal
op de bodem zit een plastic pin, waarop
de voet van het onderstel wordt geplaatst,
waarna de beugel bovenaan de zuil
wordt omgeklapt om de wangen van de
tweede as vast te houden. Hierna kan de
deksel over het geheel worden geplaatst
en vastgeklemd. In tegenstelling tot het
handige, gebruikersvriendelijke KRT, dat ik
rond i960 bediende, is het opbergen van
dit toestel een moeizaam gebeuren, dat
met de nodige voorzichtigheid dient te
worden aangepakt. Is dit eenmaal achter
de rug, dan is de kans op beschadigen
tijdens transport zeer gering. Tijdens
periodieke controles werd het opgebor
gen toestel aan een schokproef van vijf
minuten onderworpen, waarbij 120 schok
ken per minuut bij een valhoogte van 2,5
cm werden uitgevoerd. Daarna moest
alles nog heel zijn en binnen de normen
functioneren.
In vergelijking met het KRT van i960
heeft dit toestel meer mogelijkheden.
Bijvoorbeeld toen moest men bij waarne
mingen op de zon de
kruisdraden op een
wit papier bekijken,
dat achter het oculair
werd gehouden. Voor
het richten op het
toestel door een ander instrument werd
het objectief benut en in de nacht een
afgeschermde zaklantaarn, die boven de
kijker werd gehouden. Een verticale rand
ontbrak en het statief was veel kleiner.
Voor grote elevatiemetingen moest
de batterijkijker worden opgesteld. De
nadelen van de Al- 61 zijn het gewicht van
8 kg inclusief kist. Het opstellen en daarna
opbergen kost veel tijd en het transport te
voet is moeizaam voor een militair, die al
is vol gehangen met wapens, gasmasker,
enz.
De nauwkeurigheid van de richtingsme
ting van beide KRT's is vergelijkbaar met
die van de theodoliet van H. Morin uit
1916.22 De verticale rand ziet er wat pro
visorisch uit en is niet meer dan een strip
op de houder van de tweede as en een
koperen pijltje als index op het beweeg
bare deel van deze as, die alleen met de
micrometerschroef te verdraaien is. De
micrometerschroeven vertegenwoordigen
echter de kwaliteit van de richtingsmeting
en hebben een duizendste afleesmogelijk-
heid. Als extra hulpmiddel voor het snel
op nul stellen van de verticale rand is bij
de micrometer een verdraaibare index
aangebracht. Alles overziend blijkt, dat het
vaste deel van de KRT's vanaf 1945 bijna
onveranderd is gebleven. Het draaibare
deel heeft met de intrede van het de Ai-6i
een grote verandering ondergaan, omdat
8 Geo-lnfo 2010-10
