De bakens verzet
'Gezichtskunde'
nieuwe koers
toezegging van i860 heeft waargemaakt.
De vermelding van militaire toepassings
mogelijkheden van sommige meetappa
ratuur schijnt erop te wijzen dat ook Oor
log en Marine zich aan hun woord hielden.
Op tentoonstellingen en beurzen zag
Holsboer zijn inzendingen bij herhaling
bekroond, zowel in Nederland als overzee.
Zoals in 1880-1881 op de internationale
tentoonstelling te Melbourne, Australië
met zijn 'electric current meter' en met een
van zijn waterpasinstrumenten, vallend in
het marktsegment, waarin zijn producten
ook in Nederland eervolle vermeldingen
kregen, optische landmeetkundige instru
menten voor hoogte- en hoekmeting.
Ook op de Internationale Koloniale en
Uitvoerhandel Tentoonstelling te Amster
dam pakte Holsboer in het najaar van
1883 goed uit. Een cirkelverdeelmachine
van eigen makelij, een groot waterpasin
strument met een bereik van 250 meter
(gebruikt in Nederlands-lndië en Japan),
een kleiner exemplaar tot 200 meter, twee
theodolieten, de elektrische stroommeter
volgens'systeem Van der Sieyden en Ruys'
en een stempeltoestel voor de poste
rijen in Nederland en Nederlands-lndië.
Evenals andere Nederlandse fabrikanten,
leverde Holsboer betere kwaliteit dan het
buitenland, maar volgens het Utrechtsch
Provinciaal en Stedelijk Dagblad van 3
oktober 1883 was hij 'niet zo goedkoop'.
Delend in de winst van de onderneming,
had Holsboer in 1892 vijf man aan het werk.
Becker Buddingh ontbrak in augustus
1894 op de Tentoonstelling van Arnhemse
Nijverheid en Handel, maar het Algemeen
Handelsblad rappor
teerde op 18 augustus
nog de aanwezigheid
van'de bekende
vernuftige instrumentmaker B. Holsboer'
met onder andere verdeelmachines, brief-
balansen, inductietoestellen, een nieuw en
sneller stempelwerktuig voor de posterijen
en, niet te vergeten, met een serie water
pas-en hoekmeetinstrumenten.
'Nog', want Berend Holsboer,'handeldrij
vende in optische en andere artikelen'
zou binnen een jaar, plotseling op 28 juni
1895, overlijden. Bij de afwikkeling van zijn
nalatenschap waren er aanspraken van
buitenlandse leveranciers van 'optische en
'Afstandmeter systeem Van Bylandt, constructie B. Holsboer', met andere landmeetkundige producten
(tachymeter, hoekprisma's en meetband) in expositie. Foto in catalogus B. Holsboer, coll. Holsboer.
andere artikelen', als Busch (Rathenow) en
Küchler Söhne (llmenau) in Duitsland.4
Berend Holsboer liet zijn vrouw achter met
twee kinderen: Barend (*1874) en Johanna
Maria (*1876).
Met bijzondere aandacht voor natuur
kunde, bezocht Barend in de jaren 1890
1893 de Arnhemse HBS. Na die, zittend in
de vijfde klas, ongediplomeerd te hebben
verlaten, kwam hij bij zijn vader in de zaak,
maar na diens overlijden vertrok hij in mei
1896 naar Johannesburg om daar als teke
naar te gaan werken bij de Nederlandsche
Zuid-Afrikaansche Spoorweg Maatschap
pij, de onderneming waar zijn oom Hendrik
Gerhard Dijkerman al werkzaam was.
De Tweede Boerenoorlog van 1899 tot 1902
zal voor Barend aan
leiding zijn geweest
naar Nederland terug
te keren. Op tijd om in
september 1904 te Doorn te trouwen met
Johanna Elisabeth de Keizer.
In Barends Zuid-Afrikaanse tijd hield zijn
moeder, de weduwe Holsboer-Dijkerman
het bedrijf onder haar naam draaiende.
In 1905 stond de zaak al op naam van de
inmiddels dertigjarige Barend, die zou
besluiten zich uit de landmeetkunde terug
te trekken en zich te richten op andere
klanten. Een belangrijke reden voor die
4 GldA, Memories van successie Arnhem,
21/12-1895
De 'Van Bylandt'in gefingeerde opstelling te velde.
Foto in catalogus B. Holsboer, coll. Holsboer.
strategische keuze is te zoeken in de
flitsende opkomst van de instrumenten
fabriek en -handel van de ondernemende
Gerrit de Koningh, die zich, ook gevestigd
te Arnhem, juist op de landmeetkundige
markt richtte. Als gedoodverfde opvolger in
het bedrijf van zijn ouders, had de kunstzin
nige Barend Holsboer minder belangstelling
voor techniek en handel dan zijn inventieve
en ondernemende vader. Hij kon het niet
opnemen tegen zijn technisch en zakelijk
meer gedreven leeftijdgenoot De Koningh
die - zijn vader was ingenieur-verificateur bij
het Kadaster - snel een plaats wist te verove
ren in de landmeetkundige gemeenschap
en zich kon veroorloven ongezouten kritiek
te uiten op de Nederlandse instrumentma
kers die deze gemeenschap bedienden.
Lees: Becker Buddingh en Holsboer.
Barend besloot zich te beperken tot de
'gezichtskunde'met brillen, vergrootglazen,
verrekijkers en microscopen als producten.
Een markt met klanten die zijn vader in
de beginjaren al nadrukkelijk bediende.
14 Geo-lnfo 2010-11/12
