Militaire kaarten
Fig. 4. 'Caart der Situatie in Noord-Holland van de Zand Dijk, in voorliggende Duynen, langs de
Noord-Zee; waarop de Respective Militaire Dispositien der Engelschen (bijstanne Landing op den 27e
Augustus 1799) en die der Bataafsche Troepen tusschen de Grootte en klyne keeten', door Luitenant
Kolonel ingenieur GJ. Ie Fèvre de Montigny gesigneerd, 1799. Manuscriptkaart in inkt en aquarel op
papier, 50,2 x 93,2 cm. (h x b), inventarisnummer BvV 8714.
uitgebeeld; stroomopwaarts de voorge
stelde aanpassingen van de rivieren rond
het Pannerdens Kanaal in de Bijlandse-
waard, meer stroomafwaarts de aanpas
singen aan de Oude Maas.4
Naast de als kopergravure gedrukte
kaarten zijn er verschillende manuscript-
kaarten van riviervakken in de Krimpe-
nerwaard, maar ook van uitmondingen
van rivieren bij Zuid-Holland en Zeeland,
rivieren Mark en Dintel, het Stoutersgat en
de bedijking bij Middelharnis op Overflak-
kee. Kaarten van de Philipinnepolder in
Zeeuws Vlaanderen (fig. 3), de IJssel en de
polder van Dronten bij Kampen zijn zeer
gedetailleerde en ingekleurde tekeningen
van niet alleen het riviervak, maar ook de
aanliggende polders met sloten en bijbe
horende (inundatie)sluizen en dammen.
Op de andere manuscriptkaarten is veelal
het verloop van de rivier in pen getekend,
met blauw gekleurde inundatiegebieden,
en vaak informatie over stromingen en
rivierdieptes.
XYPE
nes is niet alleen zijn werk als militair
kartograaf aanwezig, maar ook vanuit zijn
functies voor het kadaster wordt materiaal
van hem bewaard.6
In 1799 woedde een korte maar hevige
strijd op Nederlands grondgebied.
Een Brits-Russische invasie met als doel de
Franse overheersing in de Bataafse Repu
bliek te beëindigen landde op de kust van
Noord-Holland. Kolonel C.R.T. Kraijenhoff
(1758-1840) leidde de Bataafse troepen
en Gilles Johannes Ie Fèvre de Montigny
was commandant van een versterking op
het kruispunt Zanddijk (Hondsbossche)
en Dromerdijk. Hij maakte van de situ
atie voor de kust aan de vooravond van
de landing een gedetailleerde militaire
kaart, waarvan twee versies in manuscript
in de collectie Bisdom van Vliet worden
bewaard7 (fig. 4). De kaart van Le Fèvre de
Montigny werd in druk opgenomen in de
publicatie Geschiedkundige beschouwing
van den oorlog op het grondgebied der
Bataafsche Republiek in 1799 door Cornelis
Kraijenhoff uit 1832J
Van het gebied in Noord-Holland waar
deze slag zich in 1799 afspeelde, de Zijper
polder, is een aantal kopergravures aanwe
zig in de collectie Bisdom van Vliet van de
hand van landmeter Jan Dirksz. Zoutman.
Hij vervaardigde een uitvoerige polder-
kaart van de Zijpe, die in drie verschillende
formaten verscheen." In de collectie Bis
dom van Vliet zijn twee Kleine Zoutman-
kaarten uit 1664 en drie losbladige Grote
Zoutman-kaarten uit 1665 aanwezig (fig. 5)
Uit de tweede helft van 19" eeuw is
'De Waterstaatskaart van Nederland'in de
collectie aanwezig. Dit is een kaartserie in
kleurenlithografie waarbij naast deelkaar-
ten van Nederland statistische gegevens
worden vermeld over staatkundige zaken
als ligging, grenzen en oppervlakten van
polders, grondwaterpeilen en overzichten
van de hoogteligging. Deze serie werd uit
gegeven door de Topografische Inrichting
te Den Haag van 1865-1891.
In de collectie Bisdom van Vliet-Le Fèvre
de Montigny bevinden zich bijzondere
manuscriptkaarten die inzicht geven in
het werk van de militair kartograaf.
Hierbij is met name het werk van G.J. le
Fèvre de Montigny (1765-1821) zeer
indrukwekkend. Net als bij zijn vader,
kapitein-ingenieur Johannes Nicolaas
le Fèvre de Montigny, viel het werk van
Gilles Johannes als militair ingenieur
nauw samen met dat van kartograaf.5 In
de collectie Bisdom van Vliet-Le Fèvre de
Montigny is een aantal kaarten die met
zekerheid aan Johannes Nicolaas zijn toe
te schrijven, met name van gebieden in
Overijssel en Zeeland. Van Gilles Johan-
Fig. 5. 'Afbeeldingh van deZype',Jan Dircksz. Zoutman, 1664. Kopergravure op papier, 25,3x40,2 cm.
(h x b), inventarisnummer BvV8597.
Geo-lnfo 2011-3 21
