Historisch cultuurlandschap in Nederland
Historisch
cultuuriaiidschap
in Nederland
Boekbespreki ig
Vijfbijdragen
Vijf bijdragen, door Henk Baas e.a., 96 pagina's, ISBN
978905345415, Matrijs Utrecht, 2010, prijs €14,95
Het historische cultuurlandschap speelt binnen het wetenschap
pelijk onderzoek en debat in Nederland al decennialang een
belangrijke rol. Beleidsmakers en onderzoekers van verschillende
achtergronden houden zich met historische landschappen bezig.
In 2006 werd het Netwerk Historisch Cultuurlandschap (NHC)
opgericht. Deze bundel is een initiatief van het NHC en bevat
bijdragen die een overzicht bieden en het onderzoek van de
laatste jaren samenvatten.
Landmeters en kartografen behoren niet bij de genoemde
specialisten, maar ze waren en zijn hen wel graag van dienst.
De omslag kent al een kaartfragment en nog voor het voor
woord is een pagina gevuld met de gedateerde grenspaal tussen
Sommelsdijk en Middelharnis. Sommelsdijk was in 1782 nog een
Zeeuwse enclave op het huidige eiland Goeree-Overflakkee, dat
toen ook al tot Holland behoorde. (De paal is bij herplaatsen ver
keerd om neergezet, maar om dat te weten moetje een andere
bron raadplegen.)
In de bijdrage over de duinvorming op Schouwen prijkt
een kaart van Isaac van der Weel uit 1728 op een schaal van
100 Schouwse roeden. De grens tussen de Grafelijke en de
Haamsteedse duinen is daarop aangegeven met een lijn.
Deze lijn was in het veld aangegeven met negen eiken palen!
In een bijdrage over de verdronken nederzettingen in westelijk
Noord-Brabant geeft een Hattingakaart nog de toren van het
verdronken dorp Polre.
Kleine plaatjes van niet minder dan negen kadastrale minuut
plans ondersteunen een bijdrage over dorpen in 15s en
i6e eeuwse bedijkingen in de zuidwestelijke delta. Het gaat
om 'ringstraatdorpen' met een voorstraat die loodrecht op
een dijk staat en die uitloopt op een kerkring (met name op
Overflakkee). Hier vermeldenswaard is nog dat bij de uitgifte
van Dirksland in 1415 de landmeters van Voorne het nieuwe
land voor 20 nobels zouden meten. "Vinden de landmeters van
Voorne dit bedrag te laag, dan zijn de onderdanen van het nieuwe
land gerechtigd om zelf goede landmeters te kiezen", aldus auteur
Reinout Rutte. Voor mensen van buiten die regio zijn ook verder
nog interessante dingen te vernemen. Namen als Sint Annaland,
Sint Philipsiand en Sint Adolfsland blijken te zijn ontleend aan
'projectontwikkelaar'Anna van Bourgondië, haarvader Philips
en haar man Adolf van Kleef.
GIS-ontwikkelaars zijn inhoudelijke vaklui nog gretiger en
veelvoudiger van dienst dan weleer de landmeters en kartogra
fen. Dat leidt in het boekje tot opmerkelijke passages: 'Omdat de
nationale overheid
te laat was met
een opzet voor
één cultuurhisto
risch Geografisch
Informatiesysteem
(GIS) hebben de
provincies het
initiatief genomen.
Dat betekent dus
elf verschillende
systemen (alleen
Flevoland heeft
geen eigen systeem
ontwikkeld). Op
rijksniveau hebben
het ministerie van
LNV en het onder
zoeksinstituut
Alterra, nauw aan
LNV gelieerd, zelfs in
onderlinge concur
rentie twee verschil
lende systemen ont
worpen (Histland en Cultgis, zie www.meetnetlandschap.nl),' Al is
de vraag niet leuk voor (pro)gideoncoördinatoren en dergelijke;
zou er in GIS-land toch minder worden afgestemd dan vanaf de
aanbodzijde in Geo-lnfo wordt beweerd? Het boekje: 'Lange tijd
was er voor het historische landschap geen GIS, nu zijn het er ineens
veertien (nog afgezien van wat gemeenten hebben ontwikkeld), die
nauwelijks op elkaar aansluiten. Dat maakt het allemaal lastig om
al die gegevens, bijvoorbeeld in de Kennisinfrastructuur Cultuurhis
torie (KICH) aan elkaar te koppelen.'
Het is een boekje van niveau, al is niet alles nieuw. Soms werden
al dan niet geactualiseerde eerdere voordrachten benut.
Adri den Boer
'De conste van geometria'
Onder die titel presenteert het Stadsmuseum Woerden
tot 13 juni een tentoonstelling van zeldzame kaarten van
Woerden en omgeving uit de periode 1450-1950.
Een verslag van de opening daarvan (van 12 maart) volgt in
nummer 2011-4. Er verschijnt ook een gedrukte catalogus.
Zie www.stadsmuseumwoerden.nl
26 Geo-lnfo 2011-3
