Moderne aandacht
voor kaartkopie uit 1790
Adri den Boer, redacteur en drs. Arjan den Boer, ab-c media
Eind 2010 kocht'Bijzondere Collecties'van de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam bij
antiquariaat Plantijn in Breda een manuscriptkaart uit 1790. Het is een kopie van een kopie uit 1638 van
een kopie uit 1564 van een kaart uit 1563. Het afgebeelde terrein was intussen onherkenbaar veranderd
en het doel van de kopie van 1790 vergeten.Toch leidde de kaartverwerving tot een hausse aan moderne
aandacht; gedrukt én op internet.
Oud-leerling van 'Renswoude'
De kopie uit 1638 werd gemaakt door
landmeter Floris Jacobs en die uit 1790
door landmeter Jan Sabrier. Leuk is dat
de laatste een oud-leerling was van de
Fundatie van Renswoude. In 1754 was
Maria Duyst, de vrijvrouwe van Rens
woude, overleden en zij liet haarvele geld
Verdwenen vogelparadijs in vogelvlucht
De kaart is van het Zevenhuizense Bos ten
noordoosten van Rotterdam. Dit'reiger-
bos'stond destijds bekend als een waar
vogelparadijs, maar verdween rond 1700
door turfwinning (dus al vóór de laatste
kaartkopie). De tekst in de cartouche
oftewel een decoratief kadertje op de
kaart begint zo: 'De Hofstad van derDuijn,
met het Bosch en Reijgerie, en de Landen
daar aan behoorende Beginnende wijtte
meer en Rotte, en strekkende voords Noord
Oost ten Oosten tot aan
D'anderZijder van 't Dorp
Zeven-huijsen, een tijds
toebehoord hebbende Jan
Jacob van der Duijn, Heere van Sprangh
met zijn broederen.De kaart uit 1790
is een kopie van een kopie uit 1638 van
de kopiekaart van landmeter-notaris
Jan Potter uit 1564. De laatste was al een
kopie van een eerder eigen werk. Tussen
schaalstok en passer staat 'Copije 1564
Jan Potter' en dat werd ook steeds weer
overgenomen. In de cartouche staat dat
het origineel werd gemaakt in 1563.
na om begaafde jongelui uitweeshuizen
een wetenschappelijke opleiding te
geven. Er kwamen luxe gebouwen voor in
Den Flaag, Utrecht en Delft. De wees Jan
Sabrier, geboren in 1761 en op 23 januari
1787 te Delft als landmeter toegelaten,
bracht het ver. In 1809 werd hij aangesteld
als landmeter bij 'de verponding) maar in
1810 met velen weer ontslagen. Uiteinde
lijk werd hij inspecteur-ingenieur van het
heemraadschap Marken Dintel. De kaart
is dus een kopie in de tweede graad, maar
wat voor een! De ridderhofstad Huis ter
Duin staat centraal. Het Zevenhuizense
Bos en de bijbehorende landerijen prijken
er in de volle glorie van een vogelparadijs
op. Bomen, ridderhofstad, huizen en de
dorpskerk werden er in mooi vogelvlucht
perspectief op afgebeeld. De kaart loopt
van de Rotte tot het dorp.
Door vervening verdween
het bos en alleen de Bos-
gracht is nog over. Smullen
van eieren en vogels werd verleden tijd,
lang voordat deze kopie-kaart werd
gemaakt. (De veenplas ter plekke van het
bos werd al in 1753 de Eendragtspolder.)
Een Goudse biologieleraar schreef een
kleine 25 jaar geleden over het bos en
noemde de nog resterende gracht toen
een 'onaanzienlijke sloot' (Scheygrond
\WTfeT...\fèST*
Fig. 1. De originele kopie van landmeterjan Sabrier uit 1790. iBijzondere collecties, Universiteit van Amsterdam)
24 Geo-lnfo 2011-9
