Schatkamers van Nederland
Boekbespreking
SCHATKAMERS
VAN
NEDERLAND
Schatkamers van Nederland. Historisch kaartwerk van
Nederland, bestaand uit 24 verkleinde facsimile's van oude
kaarten (2 per provincie, 30x42cm) en een begeleidende
gids ('naslagwerk') van 176 pagina's, 184 afbeeldingen in
kleur, formaat 21x15cm, samen ondergebracht in een karton
nen doos. Uitgegeven door de ANWB i.s.m. de Regionaal-
Historische Centra en het Nationaal Archief.
ISBN 978 901 803 4863, prijs 32,95.
De bedoeling van deze publicatie is het publiek te tonen watje
met de oude kaarten in de Nederlandse archieven kunt doen.
Daartoe zijn per provincie twee kaarten uitgezocht en in facsi
mile gereproduceerd. In de begeleidende gids is de historische
context van die kaarten beschreven, is aangegeven wat voor
informatie je aan de kaarten kunt ontlenen, en is bovendien een
wandel-/fiets- of autoroute beschreven door het op de oude
kaart aangegeven gebied aan de hand van een moderne route
beschrijving. Het is een geweldig idee, er is leuk en interessant
kaartmateriaal bijeengebracht, er zijn uitstekendeen boeiende
historische toelichtingen geschreven, en het is allemaal fraai
vorm gegeven. Tot zo ver dus niets dan goeds. Helaas is het
leggen van een link naar het kaartgebruik mislukt: door te grote
verkleining is het kaartmateriaal vaak onleesbaar, er is sprake van
onvolledig of helemaal niet gedocumenteerde kaarten en soms
ontbreken legenda's, waardoor je weinig met de kaarten kunt
doen. Zelfs de routebeschrijvingen van de ANWB hebben een te
kleine schaal en missen een legenda.
De auteur heeft niet veel idee van de kartografie ('Krayenhoff
maakte een topografische kaart van Nederland;'Blaeu baseerde
zijn kaarten niet op eigen opmeting, maar op de vele handels
contacten in de stad Amsterdam','Bij nadere beschouwing wordt
overigens duidelijk dat kartografen bij de vervaardiging van hun
kaarten veelal uitgingen van oudere kaarten'); hij heeft het over
kadastrale kaarten waar hij topografische bedoelt en de over
zichtskaart van Witkamp van Limburg uit 1866 wordt een militaire
kaart genoemd. Er is sprake van een aantal ongefundeerde claims
('driehoeksmeting veroorzaakte grote sprong in de ontwikkeling
van zeekaarten;'de topografische dienst verstrekte om militaire
redenen geen plattegronden aan toeristen', 'de kaart is speciaal
gemaaktvoor verzamelaars van kaarten'); en er is ook weinig
besef van de historische kartografie ('Toen de werkgelegenheid in
de oorlogskartografie afnam, gingen kaartenmakers historiepren
ten maken en hoogheemraadschappen karteren').
De fraaie foto's dienen eigenlijk voornamelijk als sfeerbeeld
voor de betreffende provincies, omdat er alleen bij uitzondering
wordt aangegeven wat ze afbeelden. De facsimile-kaarten zijn
keurig genummerd en die nummers had men ook in de tekst in
de begeleidende gids kunnen gebruiken voor verwijzingen bij
de van die kaarten in de toelichtende tekst, afgebeelde details.
Van de vierentwintig uitgekozen kaarten worden auteur en
schaal niet altijd vermeld. Daarnaast staan er nog veel andere
kaarten verkleind opgenomen in de gids, zonder vermelding
van titel, auteur of jaartal, of zonder dat duidelijk wordt gemaakt
waarom ze er staan."Uiteraard zijn alle kaarten voorzien van
uitgebreide kartografische achtergrondinformatie" wordt er
geclaimd op de ANWB-website! Er zijn veel mogelijke verwijzin
gen van de tekst naar de opgenomen kaartdetails gemist.
Het gekozen materiaal is afwisselend, zowel qua afgebeeld
gebied als qua periode: provinciekaarten (Groningen, Friesland,
Drenthe, Noord-Holland, Zeeland en Limburg), stadsplatte
gronden (Lochem, Vollenhoven, IJmuiden/Velzen, Den Haag
en Willemstad), streekkaarten (Masterveld, Vecht, Austerlitz,
Midden Noord-Brabant, en Midden-Limburg), kadastrale kaarten
(Schokland, Scheveningen), planologische kaarten (IJsselmeer)
en kaarten van de infrastructuur (wegenkaart Noord-Nederland
en kanalen, spoor- en tramwegen in Drenthe). De oudste kaart
is die van Midden-Limburg door Jacob van Deventer uit 1550,
de nieuwste is de Russische topografische kaart van IJmuiden/
Velzen uit 1977 en daartussenin is elke periode goed vertegen
woordigd.
Omdat het in principe zo'n leuke formule is, die veel mensen
warm kan maken voor het bestuderen van oude kaarten, hoop
ik van harte dat er snel een verbeterde tweede uitgave komt,
met captions bij de illustraties in de gids, betere verwijzingen
in de tekst, zonder illustraties die zó klein zijn afgedrukt datje
ze toch niet kunt lezen en met verwijzingen naar websites waar
de bijgevoegde losse kaarten in groter details kunnen worden
bekeken, want die zijn er, onder andere bij de meewerkende
Regionaal-Historische Centra, f
Ferjan Ormeling
Geo-lnfo 2013-1 23
