Binnenland
'Alsof je de Nachtwacht vernietigt'
Papieren archief van
het kadaster wacht
deversnipperaar
Hulpkaarten in de pers
12
2013-10 Geo-lnfo
19
plaats van vorm of functionaliteit. Dat is een
compliment. En dat komt niet alleen door die
rijke inhoud, maar vooral door die vorm en func
tionaliteit. Die oogt sober, maar is doeltreffend
en gevarieerd. De kaart bevat - in de default view
- geen comfortabele referentielagen, zoals lands
grenzen en -namen. Ik ben geneigd te zeggen:
die móeten altijd en direct zichtbaar zijn. Niets
is minder waar. Want onbewust leiden die maar
al te vaak tot een 'oh ik herken het al dus snap/
weet het al'bij de eindgebruiker. De kartografie
is zodanig zuinig en opvallend, dat de bossen, de
ontbossing en de afwezigheid van bossen - niets
meer dan dat - heel zichtbaar zijn, bijna voelbaar.
Verbazing is het resultaat van het prachtige con
trast. Alles staat in dienst van de'user experience'.
Veel is in te stellen, maar je kan zo terug naar die
indrukwekkende'(switch to) default view'. Uitleg
is aanwezig, maar niet storend links of boven,
maar gewoon bescheiden rechts van de kaart,
zodat je uitgenodigd wordt eerst en vooral zelf
te zoomen en te swipen. De'example locations'
(overigens een veel betere term dan het GIS-
autistische'bookmark') geven het verhaal bij de
kaart ('story telling'heet deze must-have sinds
3 jaar). De kaart spoort aan zelf naar extreme
locaties op zoek te gaan (waar ook in de wereld,
dankzij het ontbreken van die preoccuperende
landsgrenzen). Zo blijken volgens deze kaart
de (aangestoken) branden tussen 2009 en 2011
in Schoorl by far tot de grootste ontbossing in
Nederland te hebben geleid. En wat bijzonder
eigenlijk dat één interactieve kaart op zowel zeer
grote, als zeer kleine schaal zoveel biedt.
Frédérik Ruys
(information designeren organisator jaarlijks
Infographics Congres):
Een prachtige interactieve kaart. De interface
is wat archaïsch, maar werkt goed. Vanuit het
standpunt van storytelling zijn de example loca
tions natuurlijk het meest interessant, waarbij het
alles verpletterende tornado-spoor bij Tuscaloosa
veel indruk maakt. Dan zie je hoe verwoestend
een storm kan zijn en dat bij windsnelheden
van 310 km/u gewoon complete bossen kunnen
verdwijnen.Typisch dat de zeer relevante duiding
steeds onderaan verschijnt (in grijs!), terwijl de
verantwoording van de data en de toelichting
op de criteria prominent bovenaan staat. Dat kan
best in een kleiner font of achter een info-knop.
Na één keer lezen weetje het immers wel.
Sympathiek dat Maryland de data volgend jaar
beschikbaar wil maken voor download. Ik heb
me daarvoor inmiddels ingeschreven.
Naschrift: Wegens het veranderen van werk
kring verlaat Maarten het columnistenteam van
"Open Kaart". Hartelijk dank voor je jarenlange
bijdragen!
Het dagblad De Gelderlander van 26 oktober
2013 publiceerde een interview met dr. Henk Deys
uit Rhenen. Aanleiding was het verzet van, onder
andere, hem bij de Raad van State op 22 oktober
tegen de uitspraak van 15 mei over het geding met
het Kadaster, over volgens die krant ca. 3.000.000
originele hulpkaarten. 'Het is alsof je de Nachtwacht
van Rembrandt scant en vervolgens zegt: dan kan
het origineel vernietigd worden', aldus Deys, die
zich twee jaar verdiepte in zulke oude kaarten van
Rhenen. In De Volkskrant volgde daarna een artikel
'Papieren archief van het kadaster wacht de ver-
snipperaar' en daarin was het aantal 'kadasterkaar-
ten' gegroeid tot 8.000.000. Dat zal zijn inclusief de
veldwerken, waarvan vernietiging door niemand
wordt bestreden. Deze krant beeldde ook een
veldwerk af met als onderschrift 'Kadastrale hulp-
DE GELDERLANDER ZATERDAG 26 OKTOBER 2013
DE VOLKSKRANT
VRIJDAG 1 NOVEMBER 2013
door Eric Wijnacker
rhenen - Honderdvijftig jaar lang,
vanaf 1832, zijn alle wijzigingen
rond grondeigendom minutieus
vastgelegd in zo'11 drie miljoen ge
rekende kaarten van het Kadaster.
Nu dreigen de kaarten van deze
overheidsdienst te worden vernie
tigd.
De kaarten - hulpkaarten en veld
werken - lagen opgeslagen in de
verschillende kadastrale archieven
in Nederland. Na 1980 werden de
wijzigingen digitaai geregistreerd.
„Nederland is in die onafgebroken
reeks van anderhalve eeuw schrif
telijke vastlegging van het kadaster
uniek in de wereld", zegt de Rhe-
nense amateurhistoricus dr. Henk
Deys over dat overheidsregister.
„Onlangs zijn al die oude kaarten
gescand en nu wil het Kadaster de
originelen vernietigen, je kunt het
de Burgerlijke Stand van het
grondbezit noemen."
Volgens Deys (81) is vernietiging
eeuwig zonde. „Het is alsof je de
Nachtwacht van Rembrandt scant
en vervolgens zegt; dan kan bet
origineel wel vernietigd worden."
Deys voert samen met de Benne-
komse oud-landmeter Rene van
der Schans actie voor behoud van
de kadastrale hulpkaarten. De-
Raad van State boog zich deze
week over de kwestie die zij aan
hangig hebben gemaakt. De uit
spraak volgt later.
Inmiddels hebben zij anderen er
van overtuigd dat vernietiging van
dc drie miljoen kaarten een groot
S Henk Deys strijdt voor het behoud van oude kadastrale kaarten. „Een brok
cultureel erfgoed dat zijn gelijke in de wereld niet kent." foto Tamara Reijers
verlies zou zijn. „We worden ook
gesteund door professor mr. Kever-
ling Buisman (oud-archivaris van
het Gelders Archiet), en het Natio
naal Archief begint ook gevoelig te
worden voor onze argumenten."
Deys vreest dat met vernietiging
van de kaarten veel informatie ver
loren gaat. „We hebben scans ge
zien die niet alles hebben meege
nomen, ze zijn gewoon niet alle
maal goed. De resolutie is lang
niet altijd hoog genoeg. Die oude
kaarten vertellen zo veel. Dankzij
twee jaar studie van die kaarten
weet ik nu bijvoorbeeld veel meer
van Rhenen dan ik daarvoor wist
uit andere bronnen. En dat zal
voor heel Nederland gelden. Het is
een cultuurhistorische schatkamer
vol informatie."
Een van de argumenten die voor
vernietiging worden aangevoerd,
is dat het veel geld zou kosten om
de oude kaarten te restaureren.
Een bedrag van 35 miljoen euro
wordt genoemd. Deys; „Wij vra
gen helemaal niet om restauratie.
Voor mijn kadastrale gemeente,
Rhenen, heb ik bij de ongeveer
drieduizend hulpkaarten er niet
één in slechte staat aangetroffen."
We zijn bereid om op al
die kaarten het stempel
■Vervallen' te plaatsen
Henk Deys, amateurhistoricus
Een ander argument is dat er geen
plek meer zou zijn om de kaarten
ergens op te bergen. Deys: „We
hebben bij alle Regionale Histori
sche Centra in Nederland nage
vraagd of ze ze willen hebben. Dat
willen ze vrijwel allemaal." Wat
ook speelt is dat er van kadastrale
gegevens maar écn rechtsgeldige
versie zou mogen zijn, zodat geen
discussie kan ontstaan. En nu zijn
er dus nog getekende en digitale
versies naast elkaar. Deys: „We
zijn bereid om met vrijwilligers op
al die getekende kaarten het stem
peltje 'Vervallen' te zetten. Dan
zijn ze juridisch vernietigd, maar
nog steeds voor historici te raad
plegen,"
Na eerdere discussies bij het Kadas
ter en de rechtbank Utrecht heeft
Van der Schans zich, gesteund
door Deys, gewend tot de Raad
van State. Deys; „Deze week is be
sproken of het verzoek ontvanke
lijk is. Wij werden eerder bij de
rechtbank afgewezen omdat onze
belangen zich niet zouden onder
scheiden van de gemiddelde Ne
derlander. ik ben het daar niet
mee eens. Ik heb mij twee jaar
lang verdiept in dc oude kadastra
le kaarten van Rhenen. Dat zou
toch niet iedere Nederlander
doen?"
Waarom zet Deys zich hier zo
voor in? „Ik wil niet dat mensen
over een halve eeuw kunnen zeg
gen dat niemand zich heeft verzet
tegen de vernietiging van zo'n
brok cultureel erfgoed dat zijn gelij
ke in de wereld niet kent."
kaart Rhenen 1903'. Het Reformatorisch
van 6 november 2013 had een artikel van Jan Kas:
'Oproep aan Kadaster om kaarten niet te vernie
tigen' (met een Laurenskerk-voorbeeld van Van
der Schans). Op 7 november toonde conservator
Zacharias Klaasse dat artikel al publiek in het Kadas
termuseum op de Donateursdag van de stichting
De Hollandse Cirkel. 'Het procederen heeft zoveel
gekost, dat inhuren van een papierversnipperaar er
niet meer in zit', zo wist hij.
De uitspraak op basis van de zitting van
22 oktober volgde 13 november. Bevestigd werd
de uitspraak van de rechtbank Utrecht dat de
bezwaarden geen belanghebbenden zijn, maar
wel 'met verbetering van de gronden waarop deze
rust'. Minnelijk overleg over onderbrengen van de
hulpkaarten in de Regionale Historische Centra is
nu herstart (met alle vertrouwen in een voor ieder
een bevredigende afloop).
Adri den Boer
Van onze verslaggever
Bob van Toor
schande van. Dac zullen ze over hon
derd jaar ook doen over de kaarten
Kadastrale hulpkaart Rhenen 1903.
